Sri Valmiki Ramayanam - Uttara Kanda (Book7) Sarga 89 to 100

 

Sree Valmiki Ramayana

Uttara Kanda

(Book 7)

Book 7
Chapter 89

 1 tadāvasāne yajñasya rāmaḥ paramadurmanāḥ
  apaśyamāno vaidehīṃ mene śūnyam idaṃ jagat
  śokena paramāyatto na śāntiṃ manasāgamat
 2 visṛjya pārthivān sarvān ṛkṣavānararākṣasān
  janaughaṃ brahmamukhyānāṃ vittapūrṇaṃ vyasarjayat
 3 tato visṛjya tān sarvān rāmo rājīvalocanaḥ
  hṛdi kṛtvā tadā sītām ayodhyāṃ praviveśa saḥ
 4 na sītāyāḥ parāṃ bhāryāṃ vavre sa raghunandanaḥ
  yajñe yajñe ca patnyarthaṃ jānakī kāñcanī bhavat
 5 daśavarṣasahasrāṇi vājimedham upākarot
  vājapeyān daśaguṇāṃs tathā bahusuvarṇakān
 6 agniṣṭomātirātrābhyāṃ gosavaiś ca mahādhanaiḥ
  īje kratubhir anyaiś ca sa śrīmān āptadakṣiṇaiḥ
 7 evaṃ sa kālaḥ sumahān rājyasthasya mahātmanaḥ
  dharme prayatamānasya vyatīyād rāghavasya tu
 8 ṛkṣavānararakṣāṃsi sthitā rāmasya śāsane
  anurajyanti rājāno ahany ahani rāghavam
 9 kāle varṣati parjanyaḥ subhikṣaṃ vimalā diśaḥ
  hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇaṃ puraṃ janapadas tathā
 10 nākāle mriyate kaś cin na vyādhiḥ prāṇināṃ tadā
   nādharmaś cābhavat kaś cid rāme rājyaṃ praśāsati
11 atha dīrghasya kālasya rāmamātā yaśasvinī
   putrapautraiḥ parivṛtā kāladharmam upāgamat
12 anviyāya sumitrāpi kaikeyī ca yaśasvinī
   dharmaṃ kṛtvā bahuvidhaṃ tridive paryavasthitā
13 sarvāḥ pratiṣṭhitāḥ svarge rājñā daśarathena ca
   samāgatā mahābhāgāḥ saha dharmaṃ ca lebhire
14 tāsāṃ rāmo mahādānaṃ kāle kāle prayacchati
   mātṝṇām aviśeṣeṇa brāhmaṇeṣu tapasviṣu
15 pitryāṇi bahuratnāni yajñān paramadustarān
   cakāra rāmo dharmātmā pitṝn devān vivardhayan

Book 7
Chapter 90

 1 kasya cit tv atha kālasya yudhājit kekayo nṛpaḥ
  svaguruṃ preṣayām āsa rāghavāya mahātmane
 2 gārgyam aṅgirasaḥ putraṃ brahmarṣim amitaprabham
  daśa cāśvasahasrāṇi prītidānam anuttamam
 3 kambalāni ca ratnāni citravastram athottamam
  rāmāya pradadau rājā bahūny ābharaṇāni ca
 4 śrutvā tu rāghavo gārgyaṃ maharṣiṃ samupāgatam
  mātulasyāśvapatinaḥ priyaṃ dūtam upāgatam
 5 pratyudgamya ca kākutsthaḥ krośamātraṃ sahānugaḥ
  gārgyaṃ saṃpūjayām āsa dhanaṃ tat pratigṛhya ca
 6 pṛṣṭvā ca prītidaṃ sarvaṃ kuśalaṃ mātulasya ca
  upaviṣṭaṃ mahābhāgaṃ rāmaḥ praṣṭuṃ pracakrame
 7 kim āha matulo vākyaṃ yadarthaṃ bhagavān iha
  prāpto vākyavidāṃ śreṣṭha sākṣād iva bṛhaspatiḥ
 8 rāmasya bhāṣitaṃ śrutvā brahmarṣiḥ kāryavistaram
  vaktum adbhutasaṃkāśaṃ rāghavāyopacakrame
 9 mātulas te mahābāho vākyam āha nararṣabha
  yudhājit prītisaṃyuktaṃ śrūyatāṃ yadi rocate
 10 ayaṃ gandharvaviṣayaḥ phalamūlopaśobhitaḥ
   sindhor ubhayataḥ pārśve deśaḥ paramaśobhanaḥ
11 taṃ ca rakṣanti gandharvāḥ sāyudhā yuddhakovidāḥ
   śailūṣasya sutā vīrās tisraḥ koṭyo mahābalāḥ
12 tān vinirjitya kākutstha gandharvaviṣayaṃ śubham
   niveśaya mahābāho dve pure susamāhitaḥ
13 anyasya na gatis tatra deśaś cāyaṃ suśobhanaḥ
   rocatāṃ te mahābāho nāhaṃ tvām anṛtaṃ vade
14 tac chrutvā rāghavaḥ prīto mararṣir mātulasya ca
   uvāca bāḍham ity evaṃ bharataṃ cānvavaikṣata
15 so 'bravīd rāghavaḥ prītaḥ prāñjalipragraho dvijam
   imau kumārau taṃ deśaṃ brahmarṣe vijayiṣyataḥ
16 bharatasyātmajau vīrau takṣaḥ puṣkala eva ca
   mātulena suguptau tau dharmeṇa ca samāhitau
17 bharataṃ cāgrataḥ kṛtvā kumārau sabalānugau
   nihatya gandharvasutān dve pure vibhajiṣyataḥ
18 niveśya te puravare ātmājau saṃniveśya ca
   āgamiṣyati me bhūyaḥ sakāśam atidhārmikaḥ
19 brahmarṣim evam uktvā tu bharataṃ sabalānugam
   ājñāpayām āsa tadā kumārau cābhyaṣecayat
20 nakṣatreṇa ca saumyena puraskṛtyāṅgiraḥ sutam
   bharataḥ saha sainyena kumārābhyāṃ ca niryayau
21 sā senā śakrayukteva naragān niryayāv atha
   rāghavānugatā dūraṃ durādharṣā surāsuraiḥ
22 māṃsāśīni ca sattvāni rakṣāṃsi sumahānti ca
   anujagmuś ca bharataṃ rudhirasya pipāsayā
23 bhūtagrāmāś ca bahavo māṃsabhakṣāḥ sudāruṇāḥ
   gandharvaputramāṃsāni bhoktukāmāḥ sahasraśaḥ
24 siṃhavyāghrasṛgālānāṃ khecarāṇāṃ ca pakṣiṇām
   bahūni vai sahasrāṇi senāyā yayur agrataḥ
25 adhyardhamāsam uṣitā pathi senā nirāmayā
   hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇā kekayaṃ samupāgamat

Book 7
Chapter 91

 1 śrutvā senāpatiṃ prāptaṃ bharataṃ kekayādhipaḥ
  yudhājid gārgyasahitaṃ parāṃ prītim upāgamat
 2 sa niryayau janaughena mahatā kekayādhipaḥ
  tvaramāṇo 'bhicakrāma gandharvān devarūpiṇaḥ
 3 bharataś ca yudhājic ca sametau laghuvikramau
  gandharvanagaraṃ prāptau sabalau sapadānugau
 4 śrutvā tu bharataṃ prāptaṃ gandharvās te samāgatāḥ
  yoddhukāmā mahāvīryā vinadantaḥ samantataḥ
 5 tataḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
  saptarātraṃ mahābhīmaṃ na cānyatarayor jayaḥ
 6 tato rāmānujaḥ kruddhaḥ kālasyāstraṃ sudāruṇam
  saṃvartaṃ nāma bharato gandharveṣv abhyayojayat
 7 te baddhāḥ kālapāśena saṃvartena vidāritāḥ
  kṣaṇenābhihatās tisras tatra koṭyo mahātmanā
 8 taṃ ghātaṃ ghorasaṃkāśaṃ na smaranti divaukasaḥ
  nimeṣāntaramātreṇa tādṛśānāṃ mahātmanām
 9 hateṣu teṣu vīreṣu bharataḥ kaikayīsutaḥ
  niveśayām āsa tadā samṛddhe dve purottame
  takṣaṃ takṣaśilāyāṃ tu puṣkaraṃ puṣkarāvatau
 10 gandharvadeśo ruciro gāndhāraviṣayaś ca saḥ
   varṣaiḥ pañcabhir ākīrṇo viṣayair nāgarais tathā
11 dhanaratnaughasaṃpūrṇo kānanair upaśobhite
   anyonyasaṃgharṣakṛte spardhayā guṇavistare
12 ubhe suruciraprakhye vyavahārair akalmaṣaiḥ
   udyānayānaughavṛte suvibhaktāntarāpaṇe
13 ubhe puravare ramye vistarair upaśobhite
   gṛhamukhyaiḥ surucirair vimānaiḥ samavarṇibhiḥ
14 śobhite śobhanīyaiś ca devāyatanavistaraiḥ
   niveśya pañcabhir varṣair bharato rāghavānujaḥ
   punar āyān mahābāhur ayodhyāṃ kaikayīsutaḥ
15 so 'bhivādya mahātmānaṃ sākṣād dharmam ivāparam
   rāghavaṃ bharataḥ śrīmān brahmāṇam iva vāsavaḥ
16 śaśaṃsa ca yathāvṛttaṃ gandharvavadham uttamam
   niveśanaṃ ca deśasya śrutvā prīto 'sya rāghavaḥ

Book 7
Chapter 92

 1 tac chrutvā harṣam āpede rāghavo bhrātṛbhiḥ saha
  vākyaṃ cādbhutasaṃkāśaṃ bhrātṝn provāca rāghavaḥ
 2 imau kumārau saumitre tava dharmaviśāradau
  aṅgadaś candraketuś ca rājyārhau dṛḍhadhanvinau
 3 imau rājye 'bhiṣekṣyāmi deśaḥ sādhu vidhīyatām
  ramaṇīyo hy asaṃbādho rametāṃ yatra dhanvinau
 4 na rājñāṃ yatra pīdā syān nāśramāṇāṃ vināśanam
  sa deśo dṛśyatāṃ saumya nāparādhyāmahe yathā
 5 tathoktavati rāme tu bharataḥ pratyuvāca ha
  ayaṃ kārāpatho deśaḥ suramaṇyo nirāmayaḥ
 6 niveśyatāṃ tatra puram aṅgadasya mahātmanaḥ
  candraketoś ca ruciraṃ candrakāntaṃ nirāmayam
 7 tad vākyaṃ bharatenoktaṃ pratijagrāha rāghavaḥ
  taṃ ca kṛtā vaśe deśam aṅgadasya nyaveśayat
 8 aṅgadīyā purī ramyā aṅgadasya niveśitā
  ramaṇīyā suguptā ca rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
 9 candraketus tu mallasya mallabhūmyāṃ niveśitā
  candrakānteti vikhyātā divyā svargapurī yathā
 10 tato rāmaḥ parāṃ prītiṃ bharato lakṣmaṇas tathā
   yayur yudhi durādharṣā abhiṣekaṃ ca cakrire
11 abhiṣicya kumārau dvau prasthāpya sabalānugau
   aṅgadaṃ paścimā bhūmiṃ candraketum udaṅmukham
12 aṅgadaṃ cāpi saumitrir lakṣmaṇo 'nujagāma ha
   candraketos tu bharataḥ pārṣṇigrāho babhūva ha
13 lakṣmaṇas tv aṅgadīyāyāṃ saṃvatsaram athoṣitaḥ
   putre sthite durādharṣe ayodhyāṃ punar āgamat
14 bharato 'pi tathaivoṣya saṃvatsaram athādhikam
   ayodhyāṃ punar agamya rāmapādāv upāgamat
15 ubhau saumitribharatau rāmapādāv anuvratau
   kālaṃ gatam api snehān na jajñāte 'tidhārmikau
16 evaṃ varṣasahasrāṇi daśateṣāṃ yayus tadā
   dharme prayatamānānāṃ paurakāryeṣu nityadā
17 vihṛtya lākaṃ paripūrṇamānasāḥ; śriyā vṛtā dharmapathe pare sthitāḥ
   trayaḥ samiddhā iva dīptatejasā; hutāgnayaḥ sādhu mahādhvare trayaḥ

Book 7
Chapter 93

 1 kasya cit tv atha kālasya rāme dharmapathe sthite
  kālas tāpasarūpeṇa rājadvāram upāgamat
 2 so 'bravīl lakṣmaṇaṃ vākyaṃ dhṛtimantaṃ yaśasvinam
  māṃ nivedaya rāmāya saṃprāptaṃ kāryagauravāt
 3 dūto hy atibalasyāhaṃ maharṣer amitaujasaḥ
  rāmaṃ didṛkṣur āyātaḥ kāryeṇa hi mahābala
 4 tasya tadvacanaṃ śrutvā saumitris tvarayānvitaḥ
  nyavedayata rāmāya tāpasasya vivakṣitam
 5 jayasva rājan dharmeṇa ubhau lokau mahādyute
  dūtas tvāṃ draṣṭum āyātas tapasvī bhāskaraprabhaḥ
 6 tad vākyaṃ lakṣmaṇenoktaṃ śrutvā rāma uvāca ha
  praveśyatāṃ munis tāta mahaujās tasya vākyadhṛk
 7 saumitris tu tathety uktvā prāveśayata taṃ munim
  jvalantam iva tejobhiḥ pradahantam ivāṃśubhiḥ
 8 so 'bhigamya raghuśreṣṭhaṃ dīpyamānaṃ svatejasā
  ṛṣir madhurayā vācā vardhasvety āha rāghavam
 9 tasmai rāmo mahātejāḥ pūjām arghya purogamām
  dadau kuśalam avyagraṃ praṣṭuṃ caivopacakrame
 10 pṛṣṭhaś ca kuśalaṃ tena rāmeṇa vadatāṃ varaḥ
   āsane kāñcane divye niṣasāda mahāyaśāḥ
11 tam uvāca tato rāmaḥ svāgataṃ te mahāmune
   prāpayasva ca vākyāni yato dūtas tvam āgataḥ
12 codito rājasiṃhena munir vākyam udīrayat
   dvandvam etat pravaktavyaṃ na ca cakṣur hataṃ vacaḥ
13 yaḥ śṛṇoti nirīkṣed vā sa vadhyas tava rāghava
   bhaved vai munimukhyasya vacanaṃ yady avekṣase
14 tatheti ca pratijñāya rāmo lakṣmaṇam abravīt
   dvāri tiṣṭha mahābāho pratihāraṃ visarjaya
15 sa me vadhyaḥ khalu bhavet kathāṃ dvandvasamīritām
   ṛṣer mama ca saumitre paśyed vā śṛṇuyā ca yaḥ
16 tato nikṣipya kākutstho lakṣmaṇaṃ dvārasaṃgrahe
   tam uvāca muniṃ vākyaṃ kathayasveti rāghavaḥ
17 yat te manīṣitaṃ vākyaṃ yena vāsi samāhitaḥ
   kathayasva viśaṅkas tvaṃ mamāpi hṛdi vartate

Book 7
Chapter 94

 1 śṛṇu rāma mahābāho yadartham aham āhataḥ
  pitāmahena devena preṣito 'smi mahābala
 2 tavāhaṃ pūrvake bhāve putraḥ parapuraṃjaya
  māyāsaṃbhāvito vīra kālaḥ sarvasamāharaḥ
 3 pitāmahaś ca bhagavān āha lokapatiḥ prabhuḥ
  samayas te mahābāho svarlokān parirakṣitum
 4 saṃkṣipya ca purā lokān māyayā svayam eva hi
  mahārṇave śayāno 'psu māṃ tvaṃ pūrvam ajījanaḥ
 5 bhogavantaṃ tato nāgam anantam udake śayam
  māyayā janayitvā tvaṃ dvau ca sattvau mahābalau
 6 madhuṃ ca kaiṭabhaṃ caiva yayor asthicayair vṛtā
  iyaṃ parvatasaṃbādhā medinī cābhavan mahī
 7 padme divyārkasaṃkāśe nābhyām utpādya mām api
  prājāpatyaṃ tvayā karma sarvaṃ mayi niveśitam
 8 so 'haṃ saṃnyastabhāro hi tvām upāse jagatpatim
  rakṣāṃ vidhatsva bhūteṣu mama tejaḥ karo bhavān
 9 tatas tvam api durdharṣas tasmād bhāvāt sanātanāt
  rakṣārthaṃ sarvabhūtānāṃ viṣṇutvam upajagmivān
 10 adityāṃ vīryavān putro bhrātṝṇāṃ harṣavardhanaḥ
   samutpanneṣu kṛtyeṣu lokasāhyāya kalpase
11 sa tvaṃ vitrāsyamānāsu prajāsu jagatāṃ vara
   rāvaṇasya vadhākāṅkṣī mānuṣeṣu mano 'dadhāḥ
12 daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca
   kṛtvā vāsasya niyatiṃ svayam evātmanaḥ purā
13 sa tvaṃ manomayaḥ putraḥ pūrṇāyur mānuṣeṣv iha
   kālo naravaraśreṣṭha samīpam upavartitum
14 yadi bhūyo mahārāja prajā icchasy upāsitum
   vasa vā vīra bhadraṃ te evam āha pitāmahaḥ
15 atha vā vijigīṣā te suralokāya rāghava
   sanāthā viṣṇunā devā bhavantu vigatajvarāḥ
16 śrutvā pitāmahenoktaṃ vākyaṃ kālasamīritam
   rāghavaḥ prahasan vākyaṃ sarvasaṃhāram abravīt
17 śrutaṃ me devadevasya vākyaṃ paramam adbhutam
   prītir hi mahatī jātā tavāgamanasaṃbhavā
18 bhadraṃ te 'stu gamiṣyāmi yata evāham āgataḥ
   hṛd gato hy asi saṃprāpto na me 'sty atra vicāraṇā
19 mayā hi sarvakṛtyeṣu devānāṃ vaśavartinām
   sthātavyaṃ sarvasaṃhāre yathā hy āha pitāmahaḥ

Book 7
Chapter 95

 1 tathā tayoḥ kathayator durvāsā bhagavān ṛṣiḥ
  rāmasya darśanākāṅkṣī rājadvāram upāgamat
 2 so 'bhigamya ca saumitrim uvāca ṛṣisattamaḥ
  rāmaṃ darśaya me śīghraṃ purā me 'rtho 'tivartate
 3 munes tu bhāṣitaṃ śrutvā lakṣmaṇaḥ paravīrahā
  abhivādya mahātmānaṃ vākyam etad uvāca ha
 4 kiṃ kāryaṃ brūhi bhagavan ko vārthaḥ kiṃ karomy aham
  vyagro hi rāghavo brahman muhūrtaṃ vā pratīkṣatām
 5 tac chrutvā ṛṣiśārdūlaḥ krodhena kaluṣīkṛtaḥ
  uvāca lakṣmaṇaṃ vākyaṃ nirdahann iva cakṣuṣā
 6 asmin kṣaṇe māṃ saumitre rāmāya prativedaya
  viṣayaṃ tvāṃ puraṃ caiva śapiṣye rāghavaṃ tathā
 7 bharataṃ caiva saumitre yuṣmākaṃ yā ca saṃtatiḥ
  na hi śakṣyāmy ahaṃ bhūyo manyuṃ dhārayituṃ hṛdi
 8 tac chrutvā ghorasaṃkāśaṃ vākyaṃ tasya mahātmanaḥ
  cintayām āsa manasā tasya vākyasya niścayam
 9 ekasya maraṇaṃ me 'stu mā bhūt sarvavināśanam
  iti buddhyā viniścitya rāghavāya nyavedayat
 10 lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā rāmaḥ kālaṃ visṛjya ca
   niṣpatya tvaritaṃ rājā atreḥ putraṃ dadarśa ha
11 so 'bhivādya mahātmānaṃ jvalantam iva tejasā
   kiṃ kāryam iti kākutsthaḥ kṛtāñjalir abhāṣata
12 tad vākyaṃ rāghaveṇṇoktaṃ śrutvā munivaraḥ prabhuḥ
   pratyāha rāmaṃ durvāsāḥ śrūyatāṃ dharmavatsala
13 adya varṣasahasrasya samāptir mama rāghava
   so 'haṃ bhojanam icchāmi yathāsiddhaṃ tavānagha
14 tac chrutvā vacanaṃ rāmo harṣeṇa mahatānvitaḥ
   bhojanaṃ munimukhyāya yathāsiddham upāharat
15 sa tu bhuktvā muniśreṣṭhas tad annam amṛtopamam
   sādhu rāmeti saṃbhāṣya svam āśramam upāgamat
16 tasmin gate mahātejā rāghavaḥ prītamānasaḥ
   saṃsmṛtya kālavākyāni tato duḥkham upeyivān
17 duḥkhena ca susaṃtaptaḥ smṛtvā tad ghoradarśanam
   avānmukho dīnamanā vyāhartuṃ na śaśāka ha
18 tato buddhyā viniścitya kālavākyāni rāghavaḥ
   naitad astīti coktvā sa tūṣṇīm āsīn mahāyaśāḥ

Book 7
Chapter 96

 1 avāṅmukham atho dīnaṃ dṛṣṭvā somam ivāplutam
  rāghavaṃ lakṣmaṇo vākyaṃ hṛṣṭo madhuram abravīt
 2 na saṃtāpaṃ mahābāho madarthaṃ kartum arhasi
  pūrvanirmāṇabaddhā hi kālasya gatir īdṛśī
 3 jahi māṃ saumya visrabdaḥ pratijñāṃ paripālaya
  hīnapratijñāḥ kākutstha prayānti narakaṃ narāḥ
 4 yadi prītir mahārāja yady anugrāhyatā mayi
  jahi māṃ nirviśaṅkas tvaṃ dharmaṃ vardhaya rāghava
 5 lakṣmaṇena tathoktas tu rāmaḥ pracalitendriyaḥ
  mantriṇaḥ samupānīya tathaiva ca purodhasaṃ
 6 abravīc ca yathāvṛttaṃ teṣāṃ madhye narādhipaḥ
  durvāso'bhigamaṃ caiva pratijñāṃ tāpasasya ca
 7 tac chrutvā mantriṇaḥ sarve sopādhyāyāḥ samāsata
  vasiṣṭhas tu mahātejā vākyam etad uvāca ha
 8 dṛṣṭam etan mahābāho kṣayaṃ te lomaharṣaṇam
  lakṣmaṇena viyogaś ca tava rāma mahāyaśaḥ
 9 tyajainaṃ balavān kālo mā pratijñāṃ vṛthā kṛthāḥ
  vinaṣṭāyāṃ pratijñāyāṃ dharmo hi vilayaṃ vrajet
 10 tato dharme vinaṣṭe tu trailokye sacarācaram
   sadevarṣigaṇaṃ sarvaṃ vinaśyeta na saṃśayaḥ
11 sa tvaṃ puruṣaśārdūla trailokyasyābhipālanam
   lakṣmaṇasya vadhenādya jagat svasthaṃ kuruṣva ha
12 teṣāṃ tat samavetānāṃ vākyaṃ dharmārthasaṃhitam
   śrutvā pariṣado madhye rāmo lakṣmaṇam abravīt
13 visarjaye tvāṃ saumitre mā bhūd dharmaviparyayaḥ
   tyāgo vadho vā vihitaḥ sādhūnām ubhayaṃ samam
14 rāmeṇa bhāṣite vākye bāṣpavyākulitekṣaṇaḥ
   lakṣmaṇas tvaritaḥ prāyāt svagṛhaṃ na viveśa ha
15 sa gatvā sarayūtīram upaspṛśya kṛtāñjaliḥ
   nigṛhya sarvasrotāṃsi niḥśvāsaṃ na mumoca ha
16 anucchvasantaṃ yuktaṃ taṃ saśakrāḥ sāpsarogaṇāḥ
   devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve puṣpair avakiraṃs tadā
17 adṛśyaṃ sarvam anujaiḥ saśarīraṃ mahābalam
   pragṛhya lakṣmaṇaṃ śakro divaṃ saṃpraviveśa ha
18 tato viṣṇoś caturbhāgam āgataṃ surasattamāḥ
   hṛṣṭāḥ pramuditāḥ sarve 'pūjayan ṛṣibhiḥ saha

Book 7
Chapter 97

1 visṛjya lakṣmaṇaṃ rāmo duḥkhaśokasamanvitaḥ
  purodhasaṃ mantriṇaś ca naigamāṃś cedam abravīt
 2 adya rājye 'bhiṣekṣyāmi bharataṃ dharmavatsalam
  ayodhyāyāṃ patiṃ vīraṃ tato yāsyāmy ahaṃ vanam
 3 praveśayata saṃbhārān mā bhūt kālātyayo yathā
  adyaivāhaṃ gamiṣyāmi lakṣmaṇena gatāṃ gatim
 4 tac chrutvā rāghaveṇoktaṃ sarvāḥ prakṛtayo bhṛśam
  mūrdhabhiḥ praṇatā bhūmau gatasattvā ivābhavan
 5 bharataś ca visaṃjño 'bhūc chrutvā rāmasya bhāṣitam
  rājyaṃ vigarhayām āsa rāghavaṃ cedam abravīt
 6 satyena hi śape rājan svargaloke na caiva hi
  na kāmaye yathā rājyaṃ tvāṃ vinā raghunandana
 7 imau kuśīlavau rājann abhiṣiñca narādhipa
  kosaleṣu kuśaṃ vīram uttareṣu tathā lavam
 8 śatrughnasya tu gacchantu dūtās tvaritavikramāḥ
  idaṃ gamanam asmākaṃ svargāyākhyāntu māciram
 9 tac chrutvā bharatenoktaṃ dṛṣṭvā cāpi hy adho mukhān
  paurān duḥkhena saṃtaptān vasiṣṭho vākyam abravīt
 10 vatsa rāma imāḥ paśya dharaṇīṃ prakṛtīr gatāḥ
   jñātvaiṣām īpsitaṃ kāryaṃ mā caiṣāṃ vipriyaṃ kṛthāḥ
11 vasiṣṭhasya tu vākyena utthāpya prakṛtījanam
   kiṃ karomīti kākutsthaḥ sarvān vacanam abravīt
12 tataḥ sarvāḥ prakṛtayo rāmaṃ vacanam abruvan
   gacchantam anugacchāmo yato rāma gamiṣyasi
13 eṣā naḥ paramā prītir eṣa dharmaḥ paro mataḥ
   hṛdgatā naḥ sadā tuṣṭis tavānugamane dṛḍhā
14 paureṣu yadi te prītir yadi sneho hy anuttamaḥ
   saputradārāḥ kākutstha samaṃ gacchāma satpatham
15 tapovanaṃ vā durgaṃ vā nadīm ambhonidhiṃ tathā
   vayaṃ te yadi na tyājyāḥ sarvān no naya īśvara
16 sa teṣāṃ niścayaṃ jñātvā kṛtāntaṃ ca nirīkṣyaca
   paurāṇāṃ dṛḍhabhaktiṃ ca bāḍham ity eva so 'bravīt
17 evaṃ viniścayaṃ kṛtvā tasminn ahani rāghavaḥ
   kosaleṣu kuśaṃ vīram uttareṣu tathā lavam
18 abhiṣiñcan mahātmānāv ubhāv eva kuśīlavau
   rathānāṃ tu sahasrāṇi trīṇi nāgāyutāni ca
19 daśa cāśvasahasrāṇi ekaikasya dhanaṃ dadau
   bahuratnau bahudhanau hṛṣṭapuṣṭajanāvṛtau
20 abhiṣicya tu tau vīrau prasthāpya svapure tathā
   dūtān saṃpreṣayām āsa śatrughnāya mahātmane

Book 7
Chapter 98

 1 te dūtā rāmavākyena coditā laghuvikramāḥ
  prajagmur madhurāṃ śīghraṃ cakrur vāsaṃ na cādhvani
 2 tatas tribhir aho rātraiḥ saṃprāpya madhurām atha
  śatrughnāya yathāvṛttam ācakhyuḥ sarvam eva tat
 3 lakṣmaṇasya parityāgaṃ pratijñāṃ rāghavasya ca
  putrayor abhiṣekaṃ ca paurānugamanaṃ tathā
 4 kuśasya nagarī ramyā vindhyaparvatarodhasi
  kuśāvatīti nāmnā sā kṛtā rāmeṇa dhīmatā
 5 śrāvitā ca purī ramyā śrāvatīti lavasya ca
  ayodhyāṃ vijanāṃ caiva bharataṃ rāghavānugam
 6 evaṃ sarvaṃ nivedyāśu śatrughnāya mahātmane
  viremus te tato dūtās tvara rājann iti bruvan
 7 śrutvā taṃ ghorasaṃkāśaṃ kulakṣayam upasthitam
  prakṛtīs tu samānīya kāñcanaṃ ca purohitam
 8 teṣāṃ sarvaṃ yathāvṛttam ākhyāya raghunandanaḥ
  ātmanaś ca viparyāsaṃ bhaviṣyaṃ bhrātṛbhiḥ saha
 9 tataḥ putradvayaṃ vīraḥ so 'bhyaṣiñcan narādhipaḥ
  subāhur madhurāṃ lebhe śatrughātī ca vaidiśam
 10 dvidhākṛtvā tu tāṃ senāṃ mādhurīṃ putrayor dvayoḥ
   dhanadhānyasamāyuktau sthāpayām āsa pārthivau
11 tato visṛjya rājānaṃ vaidiśe śatrughātinam
   jagāma tvarito 'yodhyāṃ rathenaikena rāghavaḥ
12 sa dadarśa mahātmānaṃ jvalantam iva pāvakam
   kṣaumasūkṣmāmbaradharaṃ munibhiḥ sārdham akṣayaiḥ
13 so 'bhivādya tato rāmaṃ prāñjaliḥ prayatendriyaḥ
   uvāca vākyaṃ dharmajño dharmam evānucintayan
14 kṛtvābhiṣekaṃ sutayor yuktaṃ rāghavayor dhanaiḥ
   tavānugamane rājan viddhi māṃ kṛtaniścayam
15 na cānyad atra vaktavyaṃ dustaraṃ tava śāsanam
   tyaktuṃ nārhasi māṃ vīra bhaktimantaṃ viśeṣataḥ
16 tasya tāṃ buddhim aklībāṃ vijñāya raghunandanaḥ
   bāḍham ity eva śatrughnaṃ rāmo vacanam abravīt
17 tasya vākyasya vākyānte vānarāḥ kāmarūpiṇaḥ
   ṛkṣarākṣasasaṃghāś ca samāpetur anekaśaḥ
18 devaputrā ṛṣisutā gandharvāṇāṃ sutās tathā
   rāma kṣayaṃ viditvā te sarva eva samāgatāḥ
19 te rāmam abhivādyāhuḥ sarva eva samāgatāḥ
   tavānugamane rājan saṃprāptāḥ sma mahāyaśaḥ
20 yadi rāma vināsmābhir gacches tvaṃ puruṣarṣabha
   yamadaṇḍam ivodyamya tvayā sma vinipātitāḥ
21 evaṃ teṣāṃ vacaḥ śrutvā ṛṣkavānararakṣasām
   vibhīṣaṇam athovāca madhuraṃ ślakṣṇayā girā
22 yāvat prajā dhariṣyanti tāvat tvaṃ vai vibhīṣaṇa
   rākṣasendra mahāvīrya laṅkāsthaḥ svaṃ dhariṣyasi
23 prajāḥ saṃrakṣa dharmeṇa nottaraṃ vaktum arhasi
24 tam evam uktvā kākutstho hanūmantam athābravīt
   jīvite kṛtabuddhis tvaṃ mā pratijñāṃ vilopaya
25 matkathāḥ pracariṣyanti yāval loke harīśvara
   tāvat tvaṃ dhārayan prāṇān pratijñām anupālaya
26 tathaivam uktvā kākutsthaḥ sarvāṃs tān ṛkṣavānarān
   mayā sārdhaṃ prayāteti tadā tān rāghavo 'bravīt

Book 7
Chapter 99

1 prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ pṛthuvakṣā mahāyaśāḥ
  rāmaḥ kamalapatrākṣaḥ purodhasam athābravīt
 2 agnihotraṃ vrajatv agre sarpir jvalitapāvakam
  vājapeyātapatraṃ ca śobhayānaṃ mahāpatham
 3 tato vasiṣṭhas tejasvī sarvaṃ niravaśeṣataḥ
  cakāra vidhivad dharmyaṃ mahāprāsthānikaṃ vidhim
 4 tataḥ kṣaumāmbaradharo brahma cāvartayan param
  kuśān gṛhītvā pāṇibhyāṃ prasajya prayayāv atha
 5 avyāharan kva cit kiṃ cin niśceṣṭo niḥsukhaḥ pathi
  nirjagāma gṛhāt tasmād dīpyamāno yathāṃśumān
 6 rāmasya pārśve savye tu padmā śrīḥ susamāhitā
  dakṣiṇe hrīr viśālākṣī vyavasāyas tathāgrataḥ
 7 śarā nānāvidhāś cāpi dhanur āyatavigraham
  anuvrajanti kākutsthaṃ sarve puruṣavigrahāḥ
 8 vedā brāhmaṇarūpeṇa sāvitrī sarvarakṣiṇī
  oṃkāro 'tha vaṣaṭkāraḥ sarve rāmam anuvratāḥ
 9 ṛṣayaś ca mahātmānaḥ sarva eva mahīsurāḥ
  anvagacchanta kākutsthaṃ svargadvāram upāgatam
 10 taṃ yāntam anuyānti sma antaḥpuracarāḥ striyaḥ
   savṛddhabāladāsīkāḥ savarṣavarakiṃkarāḥ
11 sāntaḥpuraś ca bharataḥ śatrughnasahito yayau
   rāmavratam upāgamya rāghavaṃ samanuvratāḥ
12 tato viprā mahātmānaḥ sāgnihotrāḥ samāhitāḥ
   saputradārāḥ kākutstham anvagacchan mahāmatim
13 mantriṇo bhṛtyavargāś ca saputrāḥ sahabāndhavāḥ
   sānugā rāghavaṃ sarve anvagacchan prahṛṣṭavat
14 tataḥ sarvāḥ prakṛtayo hṛṣṭapuṣṭajanāvṛtāḥ
   anujagmuḥ pragacchantaṃ rāghavaṃ guṇarañjitāḥ
15 snātaṃ pramuditaṃ sarvaṃ hṛṣṭapuṣpam anuttamam
   dṛptaṃ kilikilāśabdaiḥ sarvaṃ rāmam anuvratam
16 na tatra kaś cid dīno 'bhūd vrīḍito vāpi duḥkhitaḥ
   hṛṣṭaṃ pramuditaṃ sarvaṃ babhūva paramādbhutam
17 draṣṭukāmo 'tha niryāṇaṃ rājño jānapado janaḥ
   saṃprāptaḥ so 'pi dṛṣṭvaiva saha sarvair anuvrataḥ
18 ṛkṣavānararakṣāṃsi janāś ca puravāsinaḥ
   agachan parayā bhaktyā pṛṣṭhataḥ susamāhitāḥ

Book 7
Chapter 100

 1 adhyardhayojanaṃ gatvā nadīṃ paścān mukhāśritām
  sarayūṃ puṇyasalilāṃ dadarśa raghunandanaḥ
 2 atha tasmin muhūrte tu brahmā lokapitāmahaḥ
  sarvaiḥ parivṛto devair ṛṣibhiś ca mahātmabhiḥ
 3 āyayau yatra kākutsthaḥ svargāya samupasthitaḥ
  vimānaśatakoṭībhir divyābhir abhisaṃvṛtaḥ
 4 papāta puṣpavṛṣṭiś ca vāyumuktā mahaughavat
 5 tasmiṃs tūryaśatākīrṇe gandharvāpsarasaṃkule
  sarayūsalilaṃ rāmaḥ padbhyāṃ samupacakrame
 6 tataḥ pitāmaho vāṇīm antarikṣād abhāṣata
  āgaccha viṣṇo bhadraṃ te diṣṭyā prāpto 'si rāghava
 7 bhrātṛbhiḥ saha devābhaiḥ praviśasva svakāṃ tanum
  vaiṣṇavīṃ tāṃ mahātejas tad ākāśaṃ sanātanam
 8 tvaṃ hi lokagatir deva na tvāṃ ke cit prajānate
  ṛte māyāṃ viśālākṣa tava pūrvaparigrahām
 9 tvam acintyaṃ mahad bhūtam akṣayaṃ sarvasaṃgraham
  yām icchasi mahātejas tāṃ tanuṃ praviśa svayam
 10 pitāmahavacaḥ śrutvā viniścitya mahāmatiḥ
   viveśa vaiṣṇavaṃ tejaḥ saśarīraḥ sahānujaḥ
11 tato viṣṇugataṃ devaṃ pūjayanti sma devatāḥ
   sādhyā marudgaṇāś caiva sendrāḥ sāgnipurogamāḥ
12 ye ca divyā ṛṣigaṇā gandharvāpsarasaś ca yāḥ
   suparṇanāgayakṣāś ca daityadānavarākṣasāḥ
13 sarvaṃ hṛṣṭaṃ pramuditaṃ sarvaṃ pūrṇamanoratham
   sādhu sādhv iti tat sarvaṃ tridivaṃ gatakalmaṣam
14 atha viṣṇur mahātejāḥ pitāmaham uvāca ha
   eṣāṃ lokāñ janaughānāṃ dātum arhasi suvrata
15 ime hi sarve snehān mām anuyātā manasvinaḥ
   bhaktā bhājayitavyāś ca tyaktātmānaś ca matkṛte
16 tac chrutvā viṣṇuvacanaṃ brahmā lokaguruḥ prabhuḥ
   lokān sāntānikān nāma yāsyantīme samāgatāḥ
17 yac ca tiryaggataṃ kiṃ cid rāmam evānucintayat
   prāṇāṃs tyakṣyati bhaktyā vai saṃtāne tu nivatsyati
   sarvair eva guṇair yukte brahmalokād anantare
18 vānarāś ca svakāṃ yonim ṛkṣāś caiva tathā yayuḥ
   yebhyo viniḥsṛtā ye ye surādibhyaḥ susaṃbhavāḥ
19 ṛṣibhyo nāgayakṣebhyas tāṃs tān eva prapedire
   tathoktavati deveśe gopratāram upāgatāḥ
20 bhejire sarayūṃ sarve harṣapūrṇāśruviklavāḥ
   avagāhya jalaṃ yo yaḥ prāṇī hy āsīt prahṛṣṭavat
21 mānuṣaṃ deham utsṛjya vimānaṃ so 'dhyarohata
   tiryagyonigatāś cāpi saṃprāptāḥ sarayūjalam
22 divyā divyena vapuṣā devā dīptā ivābhavan
   gatvā tu sarayūtoyaṃ sthāvarāṇi carāṇi ca
23 prāpya tat toyavikledaṃ devalokam upāgaman
   devānāṃ yasya yā yonir vānarā ṛṣka rākṣasāḥ
24 tām eva viviśuḥ sarve devān nikṣipya cāmbhasi
   tathā svargagataṃ sarvaṃ kṛtvā lokagurur divam
25 jagāma tridaśaiḥ sārdhaṃ hṛṣṭair hṛṣṭo mahāmatiḥ

End of Sree Valmiki Ramayanam – Uttara Kanda (Book 7)