Sri Valmiki Ramayanam - Uttara Kanda )Book 7) Sarga 16 to 30

Sree Valmiki Ramayana

Uttara Kanda

(Book 7)

 

 

 

Book 7
Chapter 16

 1 sa jitvā bhrātaraṃ rāma dhanadaṃ rākṣasādhipaḥ
  mahāsenaprasūtiṃ tu yayau śaravaṇaṃ tataḥ
 2 athāpaśyad daśagrīvo raukmaṃ śaravaṇaṃ tadā
  gabhastijālasaṃvītaṃ dvitīyam iva bhāskaram
 3 parvataṃ sa samāsādya kiṃ cid ramyavanāntaram
  apaśyat puṣpakaṃ tatra rāma viṣṭambhitaṃ divi
 4 viṣṭabdhaṃ puṣpakaṃ dṛṣṭvā kāmagaṃ hy agamaṃ kṛtam
  rākṣasaś cintayām āsa sacivais taiḥ samāvṛtaḥ
 5 kim idaṃ yannimittaṃ me na ca gacchati puṣpakam
  parvatasyoparisthasya kasya karma tv idaṃ bhavet
 6 tato 'bravīd daśagrīvaṃ mārīco buddhikovidaḥ
  naitan niṣkaraṇaṃ rājan puṣpako 'yaṃ na gacchati
 7 tataḥ pārśvam upāgamya bhavasyānucaro balī
  nandīśvara uvācedaṃ rākṣasendram aśaṅkitaḥ
 8 nivartasva daśagrīva śaile krīḍati śaṃkaraḥ
 9 suparṇanāgayakṣāṇāṃ daityadānavarakṣasām
  prāṇinām eva sarveṣām agamyaḥ parvataḥ kṛtaḥ
 10 sa roṣāt tāmranayanaḥ puṣpakād avaruhya ca
   ko 'yaṃ śamraka ity uktvā śailamūlam upāgamat
11 nandīśvaram athāpaśyad avidūrasthitaṃ prabhum
   dīptaṃ śūlam avaṣṭabhya dvitīyam iva śaṃkaram
12 sa vānaramukhaṃ dṛṣṭvā tam avajñāya rākṣasaḥ
   prahāsaṃ mumuce maurkhyāt satoya iva toyadaḥ
13 saṃkruddho bhagavān nandī śaṃkarasyāparā tanuḥ
   abravīd rākṣasaṃ tatra daśagrīvam upasthitam
14 yasmād vānaramūrtiṃ māṃ dṛṣṭvā rākṣasadurmate
   maurkhyāt tvam avajānīṣe parihāsaṃ ca muñcasi
15 tasmān madrūpasaṃyuktā madvīryasamatejasaḥ
   utpatsyante vadhārthaṃ hi kulasya tava vānarāḥ
16 kiṃ tv idānīṃ mayā śakyaṃ kartuṃ yat tvāṃ niśācara
   na hantavyo hatas tvaṃ hi pūrvam eva svakarmabhiḥ
17 acintayitvā sa tadā nandivākyaṃ niśācaraḥ
   parvataṃ taṃ samāsādya vākyam etad uvāca ha
18 puṣpakasya gatiś chinnā yatkṛte mama gacchataḥ
   tad etac chailam unmūlaṃ karomi tava gopate
19 kena prabhāvena bhavas tatra krīḍati rājavat
   vijñātavyaṃ na jānīṣe bhayasthānam upasthitam
20 evam uktvā tato rājan bhujān prakṣipya parvate
   tolayām āsa taṃ śailaṃ samṛgavyālapādapam
21 tato rāma mahādevaḥ prahasan vīkṣya tatkṛtam
   pādāṅguṣṭhena taṃ śailaṃ pīḍayām āsa līlayā
22 tatas te pīḍitās tasya śailasyādho gatā bhujāḥ
   vismitāś cābhavaṃs tatra sacivās tasya rakṣasaḥ
23 rakṣasā tena roṣāc ca bhujānāṃ pīḍanāt tathā
   mukto virāvaḥ sumahāṃs trailokyaṃ yena pūritam
24 mānuṣāḥ śabdavitrastā menire lokasaṃkṣayam
   devatāś cāpi saṃkṣubdhāś calitāḥ sveṣu karmasu
25 tataḥ prīto mahādevaḥ śailāgre viṣṭhitas tadā
   muktvā tasya bhujān rājan prāha vākyaṃ daśānanam
26 prīte 'smi tava vīryāc ca śauṇḍīryāc ca niśācara
   ravato vedanā muktaḥ kharaḥ paramadāruṇaḥ
27 yasmāl lokatrayaṃ tv etad rāvitaṃ bhayam āgatam
   tasmāt tvaṃ rāvaṇo nāma nāmnā tena bhaviṣyasi
28 devatā mānuṣā yakṣā ye cānye jagatītale
   evaṃ tvām abhidhāsyanti rāvaṇaṃ lokarāvaṇam
29 gaccha paulasthya visrabdhaḥ pathā yena tvam icchasi
   mayā tvam abhyanujñāto rākṣasādhipa gamyatām
30 sākṣān maheśvareṇaivaṃ kṛtanāmā sa rāvaṇaḥ
   abhivādya mahādevaṃ vimānaṃ tat samāruhat
31 tato mahītale rāma paricakrāma rāvaṇaḥ
   kṣatriyān sumahāvīryān bādhamānas tatas tataḥ

Book 7
Chapter 17

 1 atha rājan mahābāhur vicaran sa mahītalam
  himavadvanam āsādya paricakrāma rāvaṇaḥ
 2 tatrāpaśyata vai kanyāṃ kṛṣṭājinajaṭādharām
  ārṣeṇa vidhinā yuktāṃ tapantīṃ devatām iva
 3 sa dṛṣṭvā rūpasaṃpannāṃ kanyāṃ tāṃ sumahāvratām
  kāmamohaparītātmā papraccha prahasann iva
 4 kim idaṃ vartase bhadre viruddhaṃ yauvanasya te
  na hi yuktā tavaitasya rūpasyeyaṃ pratikriyā
 5 kasyāsi duhitā bhadre ko vā bhartā tavānaghe
  pṛcchataḥ śaṃsa me śīghraṃ ko vā hetus tapo'rjane
 6 evam uktā tu sā kanyā tenānāryeṇa rakṣasā
  abravīd vidhivat kṛtvā tasyātithyaṃ tapodhanā
 7 kuśadhvajo nāma pitā brahmarṣir mama dhārmikaḥ
  bṛhaspatisutaḥ śrīmān buddhyā tulyo bṛhaspateḥ
 8 tasyāhaṃ kurvato nityaṃ vedābhyāsaṃ mahātmanaḥ
  saṃbhūtā vānmayī kanyā nāmnā vedavatī smṛtā
 9 tato devāḥ sagandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ
  te cāpi gatvā pitaraṃ varaṇaṃ rocayanti me
 10 na ca māṃ sa pitā tebhyo dattavān rākṣaseśvara
   kāraṇaṃ tad vadiṣyāmi niśāmaya mahābhuja
11 pitus tu mama jāmātā viṣṇuḥ kila surottamaḥ
   abhipretas trilokeśas tasmān nānyasya me pitāḥ
12 dātum icchati dharmātmā tac chrutvā baladarpitaḥ
   śambhur nāma tato rājā daityānāṃ kupito 'bhavat
   tena rātrau prasupto me pitā pāpena hiṃsitaḥ
13 tato me jananī dīnā tac charīraṃ pitur mama
   pariṣvajya mahābhāgā praviṣṭā dahanaṃ saha
14 tato manorathaṃ satyaṃ pitur nārāyaṇaṃ prati
   karomīti mamecchā ca hṛdaye sādhu viṣṭhitā
15 ahaṃ pretagatasyāpi kariṣye kāṅkṣitaṃ pituḥ
   iti pratijñām āruhya carāmi vipulaṃ tapaḥ
16 etat te sarvam ākhyātaṃ mayā rākṣasapuṃgava
   āśritāṃ viddhi māṃ dharmaṃ nārāyaṇapatīcchayā
17 vijñātas tvaṃ hi me rājan gaccha paulastyanandana
   jānāmi tapasā sarvaṃ trailokye yad dhi vartate
18 so 'bravīd rāvaṇas tatra tāṃ kanyāṃ sumahāvratām
   avaruhya vimānāgrāt kandarpaśarapīḍitaḥ
19 avaliptāsi suśroṇi yasyās te matir īdṛśī
   vṛddhānāṃ mṛgaśāvākṣi bhrājate dharmasaṃcayaḥ
20 tvaṃ sarvaguṇasaṃpannā nārhase kartum īdṛśam
   trailokyasundarī bhīru yauvane vārdhakaṃ vidhim
21 kaś ca tāvad asau yaṃ tvaṃ viṣṇur ity abhibhāṣase
   vīryeṇa tapasā caiva bhogena ca balena ca
   na mayāsau samo bhadre yaṃ tvaṃ kāmayase 'ṅgane
22 ma maivam iti sā kanyā tam uvāca niśācaram
   mūrdhajeṣu ca tāṃ rakṣaḥ karāgreṇa parāmṛśat
23 tato vedavatī kruddhā keśān hastena sācchinat
   uvācāgniṃ samādhāya maraṇāya kṛtatvarā
24 dharṣitāyās tvayānārya nedānīṃ mama jīvitam
   rakṣas tasmāt pravekṣyāmi paśyatas te hutāśanam
25 yasmāt tu dharṣitā cāham apāyā cāpy anāthavat
   tasmāt tava vadhārthaṃ vai samutpatsyāmy ahaṃ punaḥ
26 na hi śakyaḥ striyā pāpa hantuṃ taṃ tu viśeṣataḥ
   śāpe tvayi mayotsṛṣṭe tapasaś ca vyayo bhavet
27 yadi tv asti mayā kiṃ cit kṛtaṃ dattaṃ hutaṃ tathā
   tena hy ayonijā sādhvī bhaveyaṃ dharmiṇaḥ sutā
28 evam uktvā praviṣṭā sā jvalantaṃ vai hutāśanam
   papāta ca divo divyā puṣpavṛṣṭiḥ samantataḥ
29 pūrvaṃ krodhahataḥ śatrur yayāsau nihatas tvayā
   samupāśritya śailābhaṃ tava vīryam amānuṣam
30 evam eṣā mahābhāgā martyeṣūtpadyate punaḥ
   kṣetre halamukhagraste vedyām agniśikhopamā
31 eṣā vedavatī nāma pūrvam āsīt kṛte yuge
   tretāyugam anuprāpya vadhārthaṃ tasya rakṣasaḥ
   sītotpanneti sītaiṣā mānuṣaiḥ punar ucyate

Book 7
Chapter 18

 1 praviṣṭāyāaṃ hutāśaṃ tu vedavatyāṃ sa rāvaṇaḥ
  puṣpakaṃ tat samāruhya paricakrāma medinīm
 2 tato maruttaṃ nṛpatiṃ yajantaṃ saha daivataiḥ
  uśīrabījam āsādya dadarśa sa tu rākṣasaḥ
 3 saṃvarto nāma brahmarṣir bhrātā sākṣād bṛhaspateḥ
  yājayām āsa dharmajñaḥ sarvair brahmagaṇair vṛtaḥ
 4 dṛṣṭvā devās tu tad rakṣo varadānena durjayam
  tāṃ tāṃ yoniṃ samāpannās tasya dharṣaṇabhīravaḥ
 5 indro mayūraḥ saṃvṛtto dharmarājas tu vāyasaḥ
  kṛkalāso dhanādhyakṣo haṃso vai varuṇo 'bhavat
 6 taṃ ca rājānam āsādya rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
  prāha yuddhaṃ prayacceti nirjito 'smīti vā vada
 7 tato marutto nṛpatiḥ ko bhavān ity uvāca tam
  avahāsaṃ tato muktvā rākṣaso vākyam abravīt
 8 akutūhalabhāvena prīto 'smi tava pārthiva
  dhanadasyānujaṃ yo māṃ nāvagacchasi rāvaṇam
 9 triṣu lokeṣu kaḥ so 'sti yo na jānāti me balam
  bhrātaraṃ yena nirjitya vimānam idam āhṛtam
 10 tato marutto nṛpatis taṃ rākṣasam athābravīt
   dhanyaḥ khalu bhavān yena jyeṣṭho bhrātā raṇe jitaḥ
11 nādharmasahitaṃ ślāghyaṃ na lokapratisaṃhitam
   karma daurātmyakaṃ kṛtvā ślāghase bhrātṛnirjayāt
12 kiṃ tvaṃ prāk kevalaṃ dharmaṃ caritvā labdhavān varam
   śrutapūrvaṃ hi na mayā yādṛśaṃ bhāṣase svayam
13 tataḥ śarāsanaṃ gṛhya sāyakāṃś ca sa pārthivaḥ
   raṇāya niryayau kruddhaḥ saṃvarto mārgam āvṛṇot
14 so 'bravīt snehasaṃyuktaṃ maruttaṃ taṃ mahān ṛṣiḥ
   śrotavyaṃ yadi madvākyaṃ saṃprahāro na te kṣamaḥ
15 maheśvaram idaṃ satram asamāptaṃ kulaṃ dahet
   dīkṣitasya kuto yuddhaṃ krūratvaṃ dīkṣite kutaḥ
16 saṃśayaś ca raṇe nityaṃ rākṣasaś caiṣa durjayaḥ
   sa nivṛtto guror vākyān maruttaḥ pṛthivīpatiḥ
   visṛjya saśaraṃ cāpaṃ svastho makhamukho 'bhavat
17 tatas taṃ nirjitaṃ matvā goṣayām āsa vai śukaḥ
   rāvaṇo jitavāṃś ceti harṣān nādaṃ ca muktavān
18 tān bhakṣayitvā tatrasthān maharṣīn yajñam āgatān
   vitṛpto rudhirais teṣāṃ punaḥ saṃprayayau mahīm
19 rāvaṇe tu gate devāḥ sendrāś caiva divaukasaḥ
   tataḥ svāṃ yonim āsādya tāni sattvāny athābruvan
20 harṣāt tadābravīd indro mayūraṃ nīlabarhiṇam
   prīto 'smi tava dharmajña upakārād vihaṃgama
21 mama netrasahasraṃ yat tat te varhe bhaviṣyati
   varṣamāṇe mayi mudaṃ prāpsyase prītilakṣaṇam
22 nīlāḥ kila purā barhā mayūrāṇāṃ narādhipa
   surādhipād varaṃ prāpya gatāḥ sarve vicitratām
23 dharmarājo 'bravīd rāma prāgvaṃśe vāyasaṃ sthitam
   pakṣiṃs tavāsmi suprītaḥ prītasya ca vacaḥ śṛṇu
24 yathānye vividhai rogaiḥ pīḍyante prāṇino mayā
   te na te prabhaviṣyanti mayi prīte na saṃśayaḥ
25 mṛtyutas te bhayaṃ nāsti varān mama vihaṃgama
   yāvat tvāṃ na vadhiṣyanti narās tāvad bhaviṣyasi
26 ye ca madviṣayasthās tu mānavāḥ kṣudhayārditāḥ
   tvayi bhukte tu tṛptās te bhaviṣyanti sabāndhavāḥ
27 varuṇas tv abravīd dhaṃsaṃ gaṅgātoyavicāriṇam
   śrūyatāṃ prītisaṃyuktaṃ vacaḥ patraratheśvara
28 varṇo manoharaḥ saumyaś candramaṇḍalasaṃnibhaḥ
   bhaviṣyati tavodagraḥ śuklaphenasamaprabhaḥ
29 maccharīraṃ samāsādya kānto nityaṃ bhaviṣyasi
   prāpsyase cātulāṃ prītim etan me prītilakṣaṇam
30 haṃsānāṃ hi purā rāma na varṇaḥ sarvapāṇḍuraḥ
   pakṣā nīlāgrasaṃvītāḥ kroḍhāḥ śaṣpāgranirmalāḥ
31 athābravīd vaiśvaraṇaḥ kṛkalāsaṃ girau sthitam
   hairaṇyaṃ saṃprayacchāmi varṇaṃ prītis tavāpy aham
32 sadravyaṃ ca śiro nityaṃ bhaviṣyati tavākṣayam
   eṣa kāñcanako varṇo matprītyā te bhaviṣyati
33 evaṃ dattvā varāṃs tebhyas tasmin yajñotsave surāḥ
   nivṛtte saha rājñā vai punaḥ svabhavanaṃ gatāḥ

Book 7
Chapter 19

 1 atha jitvā maruttaṃ sa prayayau rākṣasādhipaḥ
  nagarāṇi narendrāṇāṃ yuddhakāṅkṣī daśānanaḥ
 2 sa samāsādya rājendrān mahendravaruṇopamān
  abravīd rākṣasendras tu yuddhaṃ me dīyatām iti
 3 nirjitāḥ smeti vā brūta eṣo hi mama niścayaḥ
  anyathā kurvatām evaṃ mokṣo vo nopapadyate
 4 tatas tu bahavaḥ prājñāḥ pārthivā dharmaṇiścayāḥ
  nirjitāḥ smety abhāṣanta jñātvā varabalaṃ ripoḥ
 5 duṣyantaḥ suratho gādhir gayo rājā purūravāḥ
  ete sarve 'bruvaṃs tāta nirjitāḥ smeti pārthivāḥ
 6 athāyodhyāṃ samāsādya rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
  suguptām anaraṇyena śakreṇevāmarāvatīm
 7 prāha rājānam āsādya yuddhaṃ me saṃpradīyatām
  nirjito 'smīti vā brūhi mamaitad iha śāsanam
 8 anaraṇyaḥ susaṃkruddho rākṣasendram athābravīt
  dīyate dvandvayuddhaṃ te rākṣasādhipate mayā
 9 atha pūrvaṃ śrutārthena sajjitaṃ sumahad dhi yat
  niṣkrāmat tan narendrasya balaṃ rakṣovadhodyatam
 10 nāgānāṃ bahusāhasraṃ vājinām ayutaṃ tathā
   mahīṃ saṃchādya niṣkrāntaṃ sapadātirathaṃ kṣaṇāt
11 tad rāvaṇabalaṃ prāpya balaṃ tasya mahīpateḥ
   prāṇaśyata tadā rājan havyaṃ hutam ivānale
12 so 'paśyata narendras tu naśyamānaṃ mahad balam
   mahārṇavaṃ samāsādya yathā pañcāpagā jalam
13 tataḥ śakradhanuḥprakhyaṃ dhanur visphārayan svayam
   āsadāda narendrās taṃ rāvaṇaṃ krodhamūrchitaḥ
14 tato bāṇaśatāny aṣṭau pātayām āsa mūrdhani
   tasya rākṣasarājasya ikṣvākukulanandanaḥ
15 tasya bāṇāḥ patantas te cakrire na kṣataṃ kva cit
   vāridhārā ivābhrebhyaḥ patantyo nagamūrdhani
16 tato rākṣasarājena kruddhena nṛpatis tadā
   talena bhihato mūrdhni sa rathān nipapāta ha
17 sa rājā patito bhūmau vihvalāṅgaḥ pravepitaḥ
   vajradagdha ivāraṇye sālo nipatito mahān
18 taṃ prahasyābravīd rakṣa ikṣvākuṃ pṛthivīpatim
   kim idānīṃ tvayā prāptaṃ phalaṃ māṃ prati yudhyatā
19 trailokye nāsti yo dvandvaṃ mama dadyān narādhipa
   śaṅke pramatto bhogeṣu na śṛṇoṣi balaṃ mama
20 tasyaivaṃ bruvato rājā mandāsur vākyam abravīt
   kiṃ śakyam iha kartuṃ vai yat kālo duratikramaḥ
21 na hy ahaṃ nirjito rakṣas tvayā cātmapraśaṃsinā
   kāleneha vipanno 'haṃ hetubhūtas tu me bhavān
22 kiṃ tv idānīṃ mayā śakyaṃ kartuṃ prāṇaparikṣaye
   ikṣvākuparibhāvitvād vaco vakṣyāmi rākṣasa
23 yadi dattaṃ yadi hutaṃ yadi me sukṛtaṃ tapaḥ
   yadi guptāḥ prajāḥ samyak tathā satyaṃ vaco 'stu me
24 utpatsyate kule hy asminn ikṣvākūṇāṃ mahātmanām
   rājā paramatejasvī yas te prāṇān hariṣyati
25 tato jaladharodagras tāḍito devadundubhiḥ
   tasminn udāhṛte śāpe puṣpavṛṣṭiś ca khāc cyutā
26 tataḥ sa rājā rājendra gataḥ sthānaṃ triviṣṭapam
   svargate ca nṛpe rāma rākṣasaḥ sa nyavartata

Book 7
Chapter 20

 1 tato vitrāsayan martyān pṛthivyāṃ rākṣasādhipaḥ
  āsasāda ghane tasmin nāradaṃ munisattamam
 2 nāradas tu mahātejā devarṣir amitaprabhaḥ
  abravīn meghapṛṣṭhastho rāvaṇaṃ puṣpake sthitam
 3 rākṣasādhipate saumya tiṣṭha viśravasaḥ suta
  prīto 'smy abhijanopeta vikramair ūrjitais tava
 4 viṣṇunā daityaghātaiś ca tārkṣyasyoragadharṣaṇaiḥ
  tvayā samaramardaiś ca bhṛśaṃ hi paritoṣitaḥ
 5 kiṃ cid vakṣyāmi tāvat te śrotavyaṃ śroṣyase yadi
  śrutvā cānantaraṃ kāryaṃ tvayā rākṣasapuṃgava
 6 kim ayaṃ vadhyate lokas tvayāvadhyena daivataiḥ
  hata eva hy ayaṃ loko yadā mṛtyuvaśaṃ gataḥ
 7 paśya tāvan mahābāho rākṣaseśvaramānuṣam
  lokam enaṃ vicitrārthaṃ yasya na jñāyate gatiḥ
 8 kva cid vāditranṛttāni sevyante muditair janaiḥ
  rudyate cāparai rātrair dhārāśrunayanānanaiḥ
 9 mātā pitṛsutasnehair bhāryā bandhumanoramaiḥ
  mohenāyaṃ jano dhvastaḥ kleśaṃ svaṃ nāvabudhyate
 10 tat kim evaṃ parikliśya lokaṃ mohanirākṛtam
   jita eva tvayā saumya martyaloko na saṃśayaḥ
11 evaṃ kutas tu laṅkeśo dīpyamāna ivaujasā
   abravīn nāradaṃ tatra saṃprahasyābhivādya ca
12 maharṣe devagandharvavihāra samarapriya
   ahaṃ khalūdyato gantuṃ vijayārthī rasātalam
13 tato lokatrayaṃ jitvā sthāpya nāgān surān vaśe
   samudram amṛtārthaṃ vai mathiṣyāmi rasātalam
14 athābravīd daśagrīvaṃ nārado bhagavān ṛṣiḥ
   kva khalv idānīṃ mārgeṇa tvayānena gamiṣyate
15 ayaṃ khalu sudurgamyaḥ pitṛrājñaḥ puraṃ prati
   mārgo gacchati durdharṣo yamasyāmitrakarśana
16 sa tu śāradameghābhaṃ muktvā hāsaṃ daśānanaḥ
   uvāca kṛtam ity eva vacanaṃ cedam abravīt
17 tasmād eṣa mahābrahman vaivasvatavadhodyataḥ
   gacchāmi dakṣiṇām āśāṃ yatra sūryātmajo nṛpaḥ
18 mayā hi bhagavan krodhāt pratijñātaṃ raṇārthinā
   avajeṣyāmi caturo lokapālān iti prabho
19 tenaiṣa prasthito 'haṃ vai pitṛrājapuraṃ prati
   prāṇisaṃkleśakartāraṃ yojayiṣyāmi mṛtyunā
20 evam uktvā daśagrīvo muniṃ tam abhivādya ca
   prayayau dakṣiṇām āśāṃ prahṛṣṭaiḥ saha mantribhiḥ
21 nāradas tu mahātejā muhūrtaṃ dhyānam āsthitaḥ
   cintayām āsa viprendro vidhūma iva pāvakaḥ
22 yena lokās trayaḥ sendrāḥ kliśyante sacarācarāḥ
   kṣīṇe cāyuṣi dharme ca sa kālo hiṃsyate katham
23 yasya nityaṃ trayo lokā vidravanti bhayārditāḥ
   taṃ kathaṃ rākṣasendro 'sau svayam evābhigacchati
24 yo vidhātā ca dhātā ca sukṛte duṣkṛte yathā
   trailokyaṃ vijitaṃ yena taṃ kathaṃ nu vijeṣyati
25 aparaṃ kiṃ nu kṛtvaivaṃ vidhānaṃ saṃvidhāsyati
   kautūhalasamutpanno yāsyāmi yamasādanam

Book 7
Chapter 21

1 evaṃ saṃcintya viprendro jagāma laghuvikramaḥ
  ākhyātuṃ tad yathāvṛttaṃ yamasya sadanaṃ prati
 2 apaśyat sa yamaṃ tatra devam agnipuraskṛtam
  vidhānam upatiṣṭhantaṃ prāṇino yasya yādṛśam
 3 sa tu dṛṣṭvā yamaḥ prāptaṃ maharṣiṃ tatra nāradam
  abravīt sukham āsīnam arghyam āvedya dharmataḥ
 4 kac cit kṣemaṃ nu devarṣe kac cid dharmo na naśyati
  kim āgamanakṛtyaṃ te devagandharvasevita
 5 abravīt tu tadā vākyaṃ nārado bhagavān ṛṣiḥ
  śrūyatām abhidhāsyāmi vidhānaṃ ca vidhīyatām
 6 eṣa nāmnā daśagrīvaḥ pitṛrāja niśācaraḥ
  upayāti vaśaṃ netuṃ vikramais tvāṃ sudurjayam
 7 etena kāraṇenāhaṃ tvarito 'smy āgataḥ prabho
  daṇḍapraharaṇasyādya tava kiṃ nu kariṣyati
 8 etasminn antare dūrād aṃśumantam ivoditam
  dadṛśe divyam āyāntaṃ vimānaṃ tasya rakṣasaḥ
 9 taṃ deśaṃ prabhayā tasya puṣpakasya mahābalaḥ
  kṛtvā vitimiraṃ sarvaṃ samīpaṃ samavartata
 10 sa tv apaśyan mahābāhur daśagrīvas tatas tataḥ
   prāṇinaḥ sukṛtaṃ karma bhuñjānāṃś caiva duṣkṛtam
11 tatas tān vadhyamānāṃs tu karmabhir duṣkṛtaiḥ svakaiḥ
   rāvaṇo mocayām āsa vikrameṇa balād balī
12 preteṣu mucyamāneṣu rākṣasena balīyasā
   pretagopāḥ susaṃrabdhā rākṣasendram abhidravan
13 te prāsaiḥ parighaiḥ śūlair mudgaraiḥ śaktitomaraiḥ
   puṣpakaṃ samavarṣanta śūrāḥ śatasahasraśaḥ
14 tasyāsanāni prāsādān vedikāstaraṇāni ca
   puṣpakasya babhañjus te śīghraṃ madhukarā iva
15 devaniṣṭhānabhūtaṃ tad vimānaṃ puṣpakaṃ mṛdhe
   bhajyamānaṃ tathaivāsīd akṣayaṃ brahmatejasā
16 tatas te rāvaṇāmātyā yathākāmaṃ yathābalam
   ayudhyanta mahāvīryāḥ sa ca rājā daśānanaḥ
17 te tu śoṇitadigdhāṅgāḥ sarvaśastrasamāhatāḥ
   amātyā rākṣasendrasya cakrur āyodhanaṃ mahat
18 anyonyaṃ ca mahābhāgā jaghnuḥ praharaṇair yudhi
   yamasya ca mahat sainyaṃ rākṣasasya ca mantriṇaḥ
19 amātyāṃs tāṃs tu saṃtyajya rākṣasasya mahaujasaḥ
   tam eva samadhāvanta śūlavarṣair daśānanam
20 tataḥ śoṇitadigdhāṅgaḥ prahārair jarjarīkṛtaḥ
   vimāne rākṣasaśreṣṭhaḥ phullāśoka ivābabhau
21 sa śūlāni gadāḥ prāsāñ śaktitomarasāyakān
   musalāni śilāvṛkṣān mumocāstrabalād balī
22 tāṃs tu sarvān samākṣipya tad astram apahatya ca
   jaghnus te rākṣasaṃ ghoram ekaṃ śatasahasrakaḥ
23 parivārya ca taṃ sarve śailaṃ meghotkarā iva
   bhindipālaiś ca śūlaiś ca nirucchvāsam akārayan
24 vimuktakavacaḥ kruddho siktaḥ śoṇitavisravaiḥ
   sa puṣpakaṃ parityajya pṛthivyām avatiṣṭhata
25 tataḥ sa kārmukī bāṇī pṛthivyāṃ rākṣasādhipaḥ
   labdhasaṃjño muhūrtena kruddhas tasthau yathāntakaḥ
26 tataḥ pāśupataṃ divyam astraṃ saṃdhāya kārmuke
   tiṣṭha tiṣṭheti tān uktvā tac cāpaṃ vyapakarṣata
27 jvālāmālī sa tu śaraḥ kravyādānugato raṇe
   mukto gulmān drumāṃś caiva bhasmakṛtvā pradhāvati
28 te tasya tejasā dagdhāḥ sainyā vaivasvatasya tu
   raṇe tasmin nipatitā dāvadagdhā nagā iva
29 tataḥ sa sacivaiḥ sārdhaṃ rākṣaso bhīmavikramaḥ
   nanāda sumahānādaṃ kampayann iva medinīm

Book 7
Chapter 22

 1 sa tu tasya mahānādaṃ śrutvā vaivasvato yamaḥ
  śatruṃ vijayinaṃ mene svabalasya ca saṃkṣayam
 2 sa tu yodhān hatān matvā krodhaparyākulekṣaṇaḥ
  abravīt tvaritaṃ sūtaṃ rathaḥ samupanīyatām
 3 tasya sūto rathaṃ divyam upasthāpya mahāsvanam
  sthitaḥ sa ca mahātejā āruroha mahāratham
 4 pāśamudgarahastaś ca mṛtyus tasyāgrato sthitaḥ
  yena saṃkṣipyate sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram
 5 kāladaṇḍaś ca pārśvastho mūrtimān syandane sthitaḥ
  yamapraharaṇaṃ divyaṃ prajvalann iva tejasā
 6 tato lokās trayas trastāḥ kampante ca divaukasaḥ
  kālaṃ kruddhaṃ tadā dṛṣṭvā lokatrayabhayāvaham
 7 dṛṣṭvā tu te taṃ vikṛtaṃ rathaṃ mṛtyusamanvitam
  sacivā rākṣasendrasya sarvalokabhayāvaham
 8 laghusattvatayā sarve naṣṭasaṃjhā bhayārditāḥ
  nātra yoddhuṃ samarthāḥ sma ity uktvā vipradudruvuḥ
 9 sa tu taṃ tādṛśaṃ dṛṣṭvā rathaṃ lokabhayāvaham
  nākṣubhyata tadā rakṣo vyathā caivāsya nābhavat
 10 sa tu rāvaṇam āsādya visṛjañ śaktitomarān
   yamo marmāṇi saṃkruddho rākṣasasya nyakṛntata
11 rāvaṇas tu sthitaḥ svasthaḥ śaravarṣaṃ mumoca ha
   tasmin vaivasvatarathe toyavarṣam ivāmbudaḥ
12 tato mahāśaktiśataiḥ pātyamānair mahorasi
   pratikartuṃ sa nāśaknod rākṣasaḥ śalyapīḍitaḥ
13 nānāpraharaṇair evaṃ yamenāmitrakarśinā
   saptarātraṃ kṛte saṃkhye na bhagno vijito 'pi vā
14 tato 'bhavat punar yuddhaṃ yamarākṣasayos tadā
   vijayākāṅkṣiṇos tatra samareṣv anivartinoḥ
15 tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
   prajāpatiṃ puraskṛtya dadṛśus tad raṇājiram
16 saṃvarta iva lokānām abhavad yudhyatos tayoḥ
   rākṣasānāṃ ca mukhyasya pretānām īśvarasya ca
17 rākṣasendras tataḥ kruddhaś cāpam āyamya saṃyuge
   nirantaram ivākāśaṃ kurvan bāṇān mumoca ha
18 mṛtyuṃ caturbhir viśikhaiḥ sūtaṃ saptabhir ardayat
   yamaṃ śarasahasreṇa śīghraṃ marmasv atāḍayat
19 tataḥ kruddhasya sahasā yamasyābhiniviḥsṛtaḥ
   jvālāmālo viniśvāso vadanāt krodhapāvakaḥ
20 tato 'paśyaṃs tadāścaryaṃ devadānavarākṣasāḥ
   krodhajaṃ pāvakaṃ dīptaṃ didhakṣantaṃ ripor balam
21 mṛtyus tu paramakruddho vaivasvatam athābravīt
   muñca māṃ deva śīghraṃ tvaṃ nihanmi samare ripum
22 narakaḥ śambaro vṛtraḥ śambhuḥ kārtasvaro balī
   namucir virocanaś caiva tāv ubhau madhukaiṭabhau
23 ete cānye ca bahavo balavanto durāsadāḥ
   vinipannā mayā dṛṣṭāḥ kā cintāsmin niśācare
24 muñca māṃ sādhu dharmajña yāvad enaṃ nihanmy aham
   na hi kaś cin mayā dṛṣṭo muhūrtam api jīvati
25 balaṃ mama na khalv etan maryādaiṣā nisargataḥ
   saṃspṛṣṭo hi mayā kaś cin na jīved iti niścayaḥ
26 etat tu vacanaṃ śrutvā dharmarājaḥ pratāpavān
   abravīt tatra taṃ mṛtyumayam enaṃ nihanmy aham
27 tataḥ saṃraktanayanaḥ kruddho vaivasvataḥ prabhuḥ
   kāladaṇḍam amoghaṃ taṃ tolayām āsa pāṇinā
28 yasya pārśveṣu niśchidrāḥ kālapāśāḥ pratiṣṭhitāḥ
   pāvakasparśasaṃkāśo mudgaro mūrtimān sthitaḥ
29 darśanād eva yaḥ prāṇān prāṇinām uparudhyati
   kiṃ punas tāḍanād vāpi pīḍanād vāpi dehinaḥ
30 sa jvālāparivāras tu pibann iva niśācaram
   karaspṛṣṭo balavatā daṇḍaḥ kruddhaḥ sudāruṇaḥ
31 tato vidudruvuḥ sarve sattvās tasmād raṇājirāt
   surāś ca kṣubhitā dṛṣṭvā kāladaṇḍodyataṃ yamam
32 tasmin prahartukāme tu daṇḍam udyamya rāvaṇam
   yamaṃ pitāmahaḥ sākṣād darśayitvedam abravīt
33 vaivasvata mahābāho na khalv atulavikramaḥ
   prahartavyaṃ tvayaitena daṇḍenāsmin niśācare
34 varaḥ khalu mayā dattas tasya tridaśapuṃgava
   tat tvayā nānṛtaṃ kāryaṃ yan mayā vyāhṛtaṃ vacaḥ
35 amogho hy eṣa sarvāsāṃ prajānāṃ vinipātane
   kāladaṇḍo mayā sṛṣṭaḥ pūrvaṃ mṛtyupuraskṛtaḥ
36 tan na khalv eṣa te saumya pātyo rākṣasamūrdhani
   na hy asmin patite kaś cin muhūrtam api jīvati
37 yadi hy asmin nipatite na mriyetaiṣa rākṣasaḥ
   mriyeta vā daśagrīvas tathāpy ubhayato 'nṛtam
38 rākṣasendrān niyacchādya daṇḍam enaṃ vadhodyatam
   satyaṃ mama kuruṣvedaṃ lokāṃs tvaṃ samavekṣya ca
39 evam uktas tu dharmātmā pratyuvāca yamas tadā
   eṣa vyāvartito daṇḍaḥ prabhaviṣṇur bhavān hi naḥ
40 kiṃ tv idānīṃ mayā śakyaṃ kartuṃ raṇagatena hi
   yan mayā yan na hantavyo rākṣaso varadarpitaḥ
41 eṣa tasmāt praṇaśyāmi darśanād asya rakṣasaḥ
   ity uktvā sarathaḥ sāśvas tatraivāntaradhīyata
42 daśagrīvas tu taṃ jitvā nāma viśrāvya cātmanaḥ
   puṣpakeṇa tu saṃhṛṣṭo niṣkrānto yamasādanāt
43 tato vaivasvato devaiḥ saha brahmapurogamaiḥ
   jagāma tridivaṃ hṛṣṭo nāradaś ca mahāmuniḥ

Book 7
Chapter 23

 1 sa tu jitvā daśagrīvo yamaṃ tridaśapuṃgavam
  rāvaṇas tu jayaślāghī svasahāyān dadarśa ha
 2 jayena vardhayitvā ca mārīcapramukhās tataḥ
  puṣpakaṃ bhejire sarve sāntvitā ravaṇena ha
 3 tato rasātalaṃ hṛṣṭaḥ praviṣṭaḥ payaso nidhim
  daityoraga gaṇādhyuṣṭaṃ varuṇena surakṣitam
 4 sa tu bhogavatīṃ gatvā purīṃ vāsukipālitām
  sthāpya nāgān vaśe kṛtvā yayau maṇimatīṃ purīm
 5 nivātakavacās tatra daityā labdhavarā vasan
  rākṣasas tān samāsādya yuddhena samupāhvayat
 6 te tu sarve suvikrāntā daiteyā balaśālinaḥ
  nānāpraharaṇās tatra prayuddhā yuddhadurmadāḥ
 7 teṣāṃ tu yudhyamānānāṃ sāgraḥ saṃvatsaro gataḥ
  na cānyatarayos tatra vijayo vā kṣayo 'pi vā
 8 tataḥ pitāmahas tatra trailokyagatir avyayaḥ
  ājagāma drutaṃ devo vimānavaram āsthitaḥ
 9 nivātakavacānāṃ tu nivārya raṇakarma tat
  vṛddhaḥ pitāmaho vākyam uvāca viditārthavat
 10 na hy ayaṃ rāvaṇo yuddhe śakyo jetuṃ surāsuraiḥ
   na bhavantaḥ kṣayaṃ netuṃ śakyāḥ sendraiḥ surāsuraiḥ
11 rākṣasasya sakhitvaṃ vai bhavadbhiḥ saha rocate
   avibhaktā hi sarvārthāḥ suhṛdāṃ nātra saṃśayaḥ
12 tato 'gnisākṣikaṃ sakhyaṃ kṛtavāṃs tatra rāvaṇaḥ
   nivātakavacaiḥ sārdhaṃ prītimān abhavat tadā
13 arcitas tair yathānyāyaṃ saṃvatsarasukhoṣitaḥ
   svapurān nirviśeṣaṃ ca pūjāṃ prāpto daśānanaḥ
14 sa tūpadhārya māyānāṃ śatam ekonam ātmavān
   salilendrapurānveṣī sa babhrāma rasātalam
15 tato 'śmanagaraṃ nāma kālakeyābhirakṣitam
   taṃ vijitya muhūrtena jaghne daityāṃś catuḥśatam
16 tataḥ pāṇḍurameghābhaṃ kailāsam iva saṃsthitam
   varuṇasyālayaṃ divyam apaśyad rākṣasādhipaḥ
17 kṣarantīṃ ca payo nityaṃ surabhiṃ gām avasthitām
   yasyāḥ payoviniṣyandāt kṣīrodo nāma sāgaraḥ
18 yasmāc candraḥ prabhavati śītaraśmiḥ prajāhitaḥ
   yaṃ samāsādya jīvanti phenapāḥ paramarṣayaḥ
   amṛtaṃ yatra cotpannaṃ surā cāpi surāśinām
19 yāṃ bruvanti narā loke surabhiṃ nāma nāmataḥ
   pradakṣiṇaṃ tu tāṃ kṛtvā rāvaṇaḥ paramādbhutām
   praviveśa mahāghoraṃ guptaṃ bahuvidhair balaiḥ
20 tato dhārāśatākīrṇaṃ śāradābhranibhaṃ tadā
   nityaprahṛṣṭaṃ dadṛśe varuṇasya gṛhottamam
21 tato hatvā balādhyakṣān samare taiś ca tāḍitaḥ
   abravīt kva gato yo vo rājā śīghraṃ nivedyatām
22 yuddhārthī rāvaṇaḥ prāptas tasya yuddhaṃ pradīyatām
   vada vā na bhayaṃ te 'sti nirjito 'smīti sāñjaliḥ
23 etasminn antare kruddhā varuṇasya mahātmanaḥ
   putrāḥ pautrāś ca niṣkrāman gauś ca puṣkara eva ca
24 te tu vīryaguṇopetā balaiḥ parivṛtāḥ svakaiḥ
   yuktvā rathān kāmagamān udyadbhāskaravarcasaḥ
25 tato yuddhaṃ samabhavad dāruṇaṃ lomaharṣaṇam
   salilendrasya putrāṇāṃ rāvaṇasya ca rakṣasaḥ
26 amātyais tu mahāvīryair daśagrīvasya rakṣasaḥ
   vāruṇaṃ tad balaṃ kṛtsnaṃ kṣaṇena vinipātitam
27 samīkṣya svabalaṃ saṃkhye varuṇasyā sutās tadā
   arditāḥ śarajālena nivṛttā raṇakarmaṇaḥ
28 mahītalagatās te tu rāvaṇaṃ dṛśya puṣpake
   ākāśam āśu viviśuḥ syandanaiḥ śīghragāmibhiḥ
29 mahad āsīt tatas teṣāṃ tulyaṃ sthānam avāpya tat
   ākāśayuddhaṃ tumulaṃ devadānavayor iva
30 tatas te rāvaṇaṃ yudhe śaraiḥ pāvakasaṃnibhaiḥ
   vimukhīkṛtya saṃhṛṣṭā vinedur vividhān ravān
31 tato mahodaraḥ kruddho rājānaṃ dṛśya dharṣitam
   tyaktvā mṛtyubhayaṃ vīro yuddhakāṅkṣī vyalokayat
32 tena teṣāṃ hayā ye ca kāmagāḥ pavanopamāḥ
   mahodareṇa gadayā hatās te prayayuḥ kṣitim
33 teṣāṃ varuṇasūnūnāṃ hatvā yodhān hayāṃś ca tān
   mumocāśu mahānādaṃ virathān prekṣya tān sthitān
34 te tu teṣāṃ rathāḥ sāśvāḥ saha sārathibhir varaiḥ
   mahodareṇa nihatāḥ patitāḥ pṛthivītale
35 te tu tyaktvā rathān putrā varuṇasya mahātmanaḥ
   ākāśe viṣṭhitāḥ śūrāḥ svaprabhāvān na vivyathuḥ
36 dhanūṃṣi kṛtvā sajyāni vinirbhidya mahodaram
   rāvaṇaṃ samare kruddhāḥ sahitāḥ samabhidravan
37 tataḥ kruddho daśagrīvaḥ kālāgnir iva viṣṭhitaḥ
   śaravarṣaṃ mahāvegaṃ teṣāṃ marmasv apātayat
38 musalāni vicitrāṇi tato bhallaśatāni ca
   paṭṭasāṃś caiva śaktīś ca śataghnīs tomarāṃs tathā
   pātayām āsa durdharṣas teṣām upari viṣṭhitaḥ
39 atha viddhās tu te vīrā viniṣpetuḥ padātayaḥ
40 tato rakṣo mahānādaṃ muktvā hanti sma vāruṇān
   nānāpraharaṇair ghorair dhārāpātair ivāmbudaḥ
41 tatas te vimukhāḥ sarve patitā dharaṇītale
   raṇāt svapuruṣaiḥ śīghraṃ gṛhāṇy eva praveśitāḥ
42 tān abravīt tato rakṣo varuṇāya nivedyatām
   rāvaṇaṃ cābravīn mantrī prabhāso nāma vāruṇaḥ
43 gataḥ khalu mahātejā brahmalokaṃ jaleśvaraḥ
   gāndharvaṃ varuṇaḥ śrotuṃ yaṃ tvam āhvayase yudhi
44 tat kiṃ tava vṛthā vīra pariśrāmya gate nṛpe
   ye tu saṃnihitā vīrāḥ kumārās te parājitāḥ
45 rākṣasendras tu tac chrutvā nāma viśrāvya cātmanaḥ
   harṣān nādaṃ vimuñcan vai niṣkrānto varuṇālayāt
46 āgatas tu pathā yena tenaiva vinivṛtya saḥ
   laṅkām abhimukho rakṣo nabhastalagato yayau

Book 7
Chapter 24

 1 nivartamānaḥ saṃhṛṣṭo rāvaṇaḥ sa durātmavān
  jahre pathi narendrarṣidevagandharvakanyakāḥ
 2 darśanīyāṃ hi yāṃ rakṣaḥ kanyāṃ strīṃ vātha paśyati
  hatvā bandhujanaṃ tasyā vimāne saṃnyaveśayat
 3 tatra pannagayakṣāṇāṃ mānuṣāṇāṃ ca rakṣasām
  daityānāṃ dānavānāṃ ca kanyā jagrāha rāvaṇaḥ
 4 dīrghakeśyaḥ sucārvaṅgyaḥ pūrṇacandranibhānanāḥ
  śokāyattās taruṇyaś ca samastā stananamritāḥ
 5 tulyam agnyarciṣāṃ tatra śokāgnibhayasaṃbhavam
  pravepamānā duḥkhārtā mumucur bāṣpajaṃ jalam
 6 tāsāṃ niśvasamānānāṃ niśvasaiḥ saṃpradīpitam
  agnihotram ivābhāti saṃniruddhāgnipuṣpakam
 7 kā cid dadhyau suduḥkhārtā hanyād api hi mām ayam
  smṛtvā mātṝh pitṝn bhrātṝn putrān vai śvaśurān api
  duḥkhaśokasamāviṣṭo vilepuḥ sahitāḥ striyaḥ
 8 kathaṃ nu khalu me putraḥ kariṣyati mayā vinā
  kathaṃ mātā kathaṃ bhrātā nimagnāḥ śokasāgare
 9 hā kathaṃ nu kariṣyāmi bhartāraṃ daivataṃ vinā
  mṛtyo prasīda yāce tvāṃ naya māṃ yamasādanam
 10 kiṃ nu me duṣkṛtaṃ karma kṛtaṃ dehāntare purā
   tato 'smi dharṣitānena patitā śokasāgare
11 na khalv idānīṃ paśyāmi duḥkhasyāntam ihātmanaḥ
   aho dhin mānuṣāṁl lokān nāsti khalv adhamaḥ paraḥ
12 yad durbalā balavatā bāndhavā rāvaṇena me
   uditenaiva sūryeṇa tārakā iva nāśitāḥ
13 aho subalavad rakṣo vadhopāyeṣu rajyate
   aho durvṛttam ātmānaṃ svayam eva na budhyate
14 sarvathā sadṛśas tāvad vikramo 'sya durātmanaḥ
   idaṃ tv asadṛśaṃ karma paradārābhimarśanam
15 yasmād eṣa parakhyāsu strīṣu rajyati durmatiḥ
   tasmād dhi strīkṛtenaiva vadhaṃ prāpsyati vāraṇaḥ
16 śaptaḥ strībhiḥ sa tu tadā hatatejāḥ suniṣprabha
   pativratābhiḥ sādhvībhiḥ sthitābhiḥ sādhu vartmani
17 evaṃ vilapamānāsu rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
   praviveśa purīṃ laṅkāṃ pūjyamāno niśācaraiḥ
18 tato rākṣasarājasya svasā paramaduḥkhitā
   pādayoḥ patitā tasya vaktum evopacakrame
19 tataḥ svasāram utthāpya rāvaṇaḥ parisāntvayan
   abravīt kim idaṃ bhadre vaktum arhasi me drutam
20 sā bāṣpapariruddhākṣī rākṣasī vākyam abravīt
   hatāsmi vidhavā rājaṃs tvayā balavatā kṛtā
21 ete viryāt tvayā rājan daityā vinihatā raṇe
   kālakeyā iti khyātā mahābalaparākramāḥ
22 tatra me nihato bhartā garīyāñ jīvitād api
   sa tvayā dayitas tatra bhrātrā śatrusamena vai
23 yā tvayāsmi hatā rājan svayam eveha bandhunā
   duḥkhaṃ vaidhavyaśabdaṃ ca dattaṃ bhokṣyāmy ahaṃ tvayā
24 nanu nāma tvayā rakṣyo jāmātā samareṣv api
   taṃ nihatya raṇe rājan svayam eva na lajjase
25 evam uktas tayā rakṣo bhaginyā krośamānayā
   abravīt sāntvayitvā tāṃ sāmapūrvam idaṃ vacaḥ
26 alaṃ vatse viṣādena na bhetavyaṃ ca sarvaśaḥ
   mānadānaviśeṣais tvāṃ toṣayiṣyāmi nityaśaḥ
27 yuddhe pramatto vyākṣipto jayakāṅkṣī kṣipañ śarān
   nāvagacchāmi yuddheṣu svān parān vāpy ahaṃ śubhe
   tenāsau nihataḥ saṃkhye mayā bhartā tava svasaḥ
28 asmin kāle tu yat prāptaṃ tat kariṣyāmi te hitam
   bhrātur aiśvaryasaṃsthasya kharasya bhava pārśvataḥ
29 caturdaśānāṃ bhrātā te sahasrāṇāṃ bhaviṣyati
   prabhuḥ prayāṇe dāne ca rākṣasānāṃ mahaujasām
30 tatra mātṛṣvasuḥ putro bhrātā tava kharaḥ prabhuḥ
   bhaviṣyati sadā kurvan yad vakṣyasi vacaḥ svayam
31 śīghraṃ gacchatv ayaṃ śūro daṇḍakān parirakṣitum
   dūṣaṇo 'sya balādhyakṣo bhaviṣyati mahābalaḥ
32 sa hi śapto vanoddeśe kruddhenośanasā purā
   rākṣasānām ayaṃ vāso bhaviṣyati na saṃśayaḥ
33 evam uktvā daśagrīvaḥ sainyaṃ tasyādideśa ha
   caturdaśa sahasrāṇi rakṣasāṃ kāmarūpiṇām
34 sa taiḥ sarvaiḥ parivṛto rākṣasair ghoradarśanaiḥ
   kharaḥ saṃprayayau śīghraṃ daṇḍakān akutobhayaḥ
35 sa tatra kārayām āsa rājyaṃ nihatakaṇṭakam
   sā ca śūrpaṇakhā prītā nyavasad daṇḍakāvane

Book 7
Chapter 25

 1 sa tu dattvā daśagrīvo vanaṃ ghoraṃ kharasya tat
  bhaginīṃ ca samāśvāsya hṛṣṭaḥ svasthataro 'bhavat
 2 tato nikumbhilā nāma laṅkāyāḥ kānanaṃ mahat
  mahātmā rākṣasendras tat praviveśa sahānugaḥ
 3 tatra yūpaśatākīrṇaṃ saumyacaityopaśobhitam
  dadarśa viṣṭhitaṃ yajñaṃ saṃpradīptam iva śriyā
 4 tataḥ kṛṣṇājinadharaṃ kamaṇḍaluśikhādhvajam
  dadarśa svasutaṃ tatra meghanādam ariṃdamam
 5 rakṣaḥpatiḥ samāsādya samāśliṣya ca bāhubhiḥ
  abravīt kim idaṃ vatsa vartate tad bravīhi me
 6 uśanā tv abravīt tatra gurur yajñasamṛddhaye
  rāvaṇaṃ rākṣasaśreṭṣhaṃ dvijaśreṣṭho mahātapāḥ
 7 aham ākhyāmi te rājañ śrūyatāṃ sarvam eva ca
  yajñās te sapta putreṇa prāptāḥ subahuvistarāḥ
 8 agniṣṭomo 'śvamedhaś ca yajño bahusuvarṇakaḥ
  rājasūyas tathā yajño gomedho vaiṣṇavas tathā
 9 māheśvare pravṛtte tu yajñe pumbhiḥ sudurlabhe
  varāṃs te labdhavān putraḥ sākṣāt paśu pater iha
 10 kāmagaṃ syandanaṃ divyam antarikṣacaraṃ dhruvam
   māyāṃ ca tāmasīṃ nāma yayā saṃpadyate tamaḥ
11 etayā kila saṃgrāme māyayā rāṣaseśvara
   prayuddhasya gatiḥ śakyā na hi jñātuṃ surāsuraiḥ
12 akṣayāv iṣudhī bāṇaiś cāpaṃ cāpi sudurjayam
   astraṃ ca balavat saumya śatruvidhvaṃsanaṃ raṇe
13 etān sarvān varāṁl labdhvā putras te 'yaṃ daśānana
   adya yajñasamāptau ca tvatpratīkṣaḥ sthito aham
14 tato 'bravīd daśagrīvo na śobhanam idaṃ kṛtam
   pūjitāḥ śatravo yasmād dravyair indrapurogamāḥ
15 ehīdānīṃ kṛtaṃ yad dhi tad akartuṃ na śakyate
   āgaccha saumya gacchāmaḥ svam eva bhavanaṃ prati
16 tato gatvā daśagrīvaḥ saputraḥ savibhīṣaṇaḥ
   striyo 'vatārayām āsa sarvās tā bāṣpaviklavāḥ
17 lakṣiṇyo ratnabūtāś ca devadānavarakṣasām
   nānābhūṣaṇasaṃpannā jvalantyaḥ svena tejasā
18 vibhīṣaṇas tu tā nārīr dṛṣṭvā śokasamākulāḥ
   tasya tāṃ ca matiṃ jñātvā dharmātmā vākyam abravīt
19 īdṛśais taiḥ samācārair yaśo'rthakulanāśanaiḥ
   dharaṇaṃ prāṇināṃ dattvā svamatena viceṣṭase
20 jñātīn vai dharṣayitvemās tvayānītā varāṅganāḥ
   tvām atikramya madhunā rājan kumbhīnasī hṛtā
21 rāvaṇas tv abravīd vākyaṃ nāvagacchāmi kiṃ tv idam
   ko vāyaṃ yas tvayākhyāto madhur ity eva nāmataḥ
22 vibhīṣaṇas tu saṃkruddho bhrātaraṃ vākyam abravīt
   śrūyatām asya pāpasya karmaṇaḥ phalam āgatam
23 mātāmahasya yo 'smākaṃ jyeṣṭho bhrātā sumālinaḥ
   mālyavān iti vikhyāto vṛddhaprājño niśācaraḥ
24 pitur jyeṣṭho jananyāś ca asmākaṃ tv āryako 'bhavat
   tasya kumbhīnasī nāma duhitur duhitābhavat
25 mātṛṣvasur athāsmākaṃ sā kanyā cānalodbhavā
   bhavaty asmākam eṣā vai bhrātṝṇāṃ dharmataḥ svasā
26 sā hṛtā madhunā rājan rākṣasena balīyasā
   yajñapravṛtte putre te mayi cāntarjaloṣite
27 nihatya rākṣasaśreṣṭhān amātyāṃs tava saṃmatān
   dharṣayitvā hṛtarājan guptā hy antaḥpure tava
28 śrutvā tv etan mahārāja kṣāntam eva hato na saḥ
   yasmād avaśyaṃ dātavyā kanyā bhartre hi dātṛbhiḥ
   asminn evābhisaṃprāptaṃ loke viditam astu te
29 tato 'bravīd daśagrīvaḥ kruddhaḥ saṃraktalocanaḥ
   kalpyatāṃ me rathaḥ śīghraṃ śūrāḥ sajjībhavantu ca
30 bhrātā me kumbhakarṇaś ca ye ca mukhyā niśācarāḥ
   vāhanāny adhirohantu nānāpraharaṇāyudhāḥ
31 adya taṃ samare hatvā madhuṃ rāvaṇanirbhayam
   indralokaṃ gamiṣyāmi yuddhakāṅkṣī suhṛdvṛtaḥ
32 tato vijitya tridivaṃ vaśe sthāpya puraṃdaram
   nirvṛto vihariṣyāmi trailokyaiśvaryaśobhitaḥ
33 akṣauhiṇīsahasrāṇi catvāry ugrāṇi rakṣasām
   nānāpraharaṇāny āśu niryayur yuddhakāṅkṣiṇām
34 indrajit tv agrataḥ sainyaṃ sainikān parigṛhya ca
   rāvaṇo madhyataḥ śūraḥ kumbhakarṇaś ca pṛṣṭhataḥ
35 vibhīṣaṇas tu dharmātmā laṅkāyāṃ dharmam ācarat
   te tu sarve mahābhāgā yayur madhupuraṃ prati
36 rathair nāgaiḥ kharair uṣṭrair hayair dīptair mahoragaiḥ
   rākṣasāḥ prayayuḥ sarve kṛtvākāśaṃ nirantaram
37 daityāṃś ca śataśas tatra kṛtavairāḥ suraiḥ saha
   rāvaṇaṃ prekṣya gacchantam anvagacchanta pṛṣṭhataḥ
38 sa tu gatvā madhupuraṃ praviśya ca daśānanaḥ
   na dadarśa madhuṃ tatra bhaginīṃ tatra dṛṣṭavān
39 sā prahvā prāñjalir bhūtvā śirasā pādayor gatā
   tasya rākṣasarājasya trastā kumbhīnasī svasā
40 tāṃ samutthāpayām āsa na bhetavyam iti bruvan
   rāvaṇo rākṣasaśreṣṭhaḥ kiṃ cāpi karavāṇi te
41 sābravīd yadi me rājan prasannas tvaṃ mahābala
   bhartāraṃ na mamehādya hantum arhasi mānada
42 satyavāg bhava rājendra mām avekṣasva yācatīm
   tvayā hy uktaṃ mahābāho na bhetavyam iti svayam
43 rāvaṇas tv abravīd dhṛṣṭaḥ svasāraṃ tatra saṃsthitam
   kva cāsau tava bhartā vai mama śīghraṃ nivedyatām
44 saha tena gamiṣyāmi suralokaṃ jayāya vai
   tava kāruṇyasauhardān nivṛtto 'smi madhor vadhāt
45 ity uktvvā sā prasuptaṃ taṃ samutthāpya niśācaram
   abravīt saṃprahṛṣṭeva rākṣasī suvipaścitam
46 eṣa prāpto daśagrīvo mama bhrātā niśācaraḥ
   suralokajayākāṅkṣī sāhāyye tvāṃ vṛṇoti ca
47 tad asya tvaṃ sahāyārthaṃ sabandhur gaccha rākṣasa
   snigdhasya bhajamānasya yuktam arthāya kalpitum
48 tasyās tad vacanaṃ śrutvā tathety āha madhur vacaḥ
   dadarśa rākṣasaśreṣṭhaṃ yathānyāyam upetya saḥ
49 pūjayām āsa dharmeṇa rāvaṇaṃ rākṣasādhipam
   prāptapūjo daśagrīvo madhuveśmani vīryavān
   tatra caikāṃ niśām uṣya gamanāyopacakrame
50 tataḥ kailāsam āsādya śailaṃ vaiśvaraṇālayam
   rākṣasendro mahendrābhaḥ senām upaniveśayat

Book 7
Chapter 26

 1 sa tu tatra daśagrīvaḥ saha sainyena vīryavān
  astaṃ prāpte dinakare nivāsaṃ samarocayat
 2 udite vimale candre tulyaparvatavarcasi
  sa dadarśa guṇāṃs tatra candrapādopaśobhitān
 3 karṇikāravanair divyaiḥ kadambagahanais tathā
  padminībhiś ca phullābhir mandākinyā jalair api
 4 ghaṇṭānām iva saṃnādaḥ śuśruve madhurasvanaḥ
  apsarogaṇasaṃghanāṃ gāyatāṃ dhanadālaye
 5 puṣpavarṣāṇi muñcanto nagāḥ pavanatāḍitāḥ
  śailaṃ taṃ vāsayantīva madhumādhavagandhinaḥ
 6 madhupuṣparajaḥpṛktaṃ gandham ādāya puṣkalam
  pravavau vardhayan kāmaṃ rāvaṇasya sukho 'nilaḥ
 7 geyāt puṣpasamṛddhyā ca śaityād vāyor guṇair gireḥ
  pravṛttāyāṃ rajanyāṃ ca candrasyodayanena ca
 8 rāvaṇaḥ sumahāvīryaḥ kāmabāṇavaśaṃ gataḥ
  viniśvasya niviśvasya śaśinaṃ samavaikṣata
 9 etasminn antare tatra divyapuṣpavibhūṣitā
  sarvāpsarovarā rambhā pūrṇacandranibhānanā
 10 kṛtair viśeṣakair ārdraiḥ ṣaḍartukusumotsavaiḥ
   nīlaṃ satoyameghābhaṃ vastraṃ samavaguṇṭhitā
11 yasya vaktraṃ śaśinibhaṃ bhruvau cāpanibhe śubhe
   ūrū karikarākārau karau pallavakomalau
   sainyamadhyena gacchantī rāvaṇenopalakṣitā
12 tāṃ samutthāya rakṣendraḥ kāmabāṇabalārditaḥ
   kare gṛhītvā gacchantīṃ smayamāno 'bhyabhāṣata
13 kva gacchasi varārohe kāṃ siddhiṃ bhajase svayam
   kasyābhyudayakālo 'yaṃ yas tvāṃ samupabhokṣyate
14 tavānanarasasyādya padmotpalasugandhinaḥ
   sudhāmṛtarasasyeva ko 'dya tṛptiṃ gamiṣyati
15 svarṇakumbhanibhau pīnau śubhau bhīru nirantarau
   kasyorasthalasaṃsparśaṃ dāsyatas te kucāv imau
16 suvarṇacakrapratimaṃ svarṇadāmacitaṃ pṛthu
   adhyārokṣyati kas te 'dya svargaṃ jaghanarūpiṇam
17 madviśiṣṭaḥ pumān ko 'nyaḥ śakro viṣṇur athāśvinau
   mām atītya hi yasya tvaṃ yāsi bhīru na śobhanam
18 viśrama tvaṃ pṛthuśroṇi śilātalam idaṃ śubham
   trailokye yaḥ prabhuś caiva tulyo mama na vidyate
19 tad eṣa prāñjaliḥ prahvo yācate tvāṃ daśānanaḥ
   yaḥ prabhuś cāpi bhartā ca trailokyasya bhajasva mām
20 evam uktābravīd rambhā vepamānā kṛtāñjaliḥ
   prasīda nārhase vaktum īdṛśaṃ tvaṃ hi me guruḥ
21 anyebhyo 'pi tvayā rakṣyā prāpnuyāṃ dharṣaṇaṃ yadi
   dharmataś ca snuṣā te 'haṃ tattvam etad bravīmi te
22 abravīt tāṃ daśagrīvaś caraṇādhomukhīṃ sthitām
   sutasya yadi me bharyā tatas tvaṃ me snuṣā bhaveḥ
23 bāḍham ity eva sā rambhā prāha rāvaṇam uttaram
   dharmatas te sutasyāhaṃ bhāryā rākṣasapuṃgava
24 putraḥ priyataraḥ prāṇair bhrātur vaiśravaṇasya te
   khyāto yas triṣu lokeṣu nalakūvara ity asau
25 dharmato yo bhaved vipraḥ kṣatriyo vīryato bhavet
   krodhād yaś ca bhaved agniḥ kṣāntyā ca vasudhāsamaḥ
26 tasyāsmi kṛtasaṃketā lokapālasutasya vai
   tam uddiśya ca me sarvaṃ vibhūṣaṇam idaṃ kṛtam
27 yasya tasya hi nānyasya bhāvo māṃ prati tiṣṭhati
   tena satyena māṃ rājan moktum arhasy ariṃdama
28 sa hi tiṣṭhati dharmātmā sāmprataṃ matsamutsukaḥ
   tan na vighnaṃ sutasyeha kartum arhasi muñca mām
29 sadbhir ācaritaṃ mārgaṃ gaccha rākṣasapuṃgava
   mānanīyo mayā hi tvaṃ lālanīyā tathāsmi te
30 evaṃ bruvāṇaṃ rambhāṃ tāṃ dharmārthasahitaṃ vacaḥ
   nirbhartsya rākṣaso mohāt pratigṛhya balād balī
   kāmamohābhisaṃrabdho maithunāyopacakrame
31 sā vimuktā tato rambhā bhraṣṭamālyavibhūṣaṇā
   gajendrākrīḍamathitā nadīvākulatāṃ gatā
32 sā vepamānā lajjantī bhītā karakṛtāñjaliḥ
   nalakūbaram āsādya pādayor nipapāta ha
33 tadavasthāṃ ca tāṃ dṛṣṭvā mahātmā nalakūbaraḥ
   abravīt kim idaṃ bhadre pādayoḥ patitāsi me
34 sā tu niśvasamānā ca vepamānātha sāñjaliḥ
   tasmai sarvaṃ yathātathyam ākhyātum upacakrame
35 eṣa deva daśagrīvaḥ prāpto gantuṃ triviṣṭapam
   tena sainyasahāyena niśeha pariṇāmyate
36 āyāntī tena dṛṣṭāsmi tvatsakaśam ariṃdama
   gṛhītvā tena pṛṣṭāsmi kasya tvam iti rakṣasā
37 mayā tu sarvaṃ yat satyaṃ tad dhi tasmai niveditam
   kāmamohābhibhūtātmā nāśrauṣīt tad vaco mama
38 yācyamāno mayā deva snuṣā te 'ham iti prabho
   tat sarvaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā balāt tenāsmi dharṣitā
39 evaṃ tvam aparādhaṃ me kṣantum arhasi mānada
   na hi tulyaṃ balaṃ saumya striyāś ca puruṣasya ca
40 evaṃ śrutvā tu saṃkruddhas tadā vaiśvaraṇātmajaḥ
   dharṣaṇāṃ tāṃ parāṃ śrutvā dhyānaṃ saṃpraviveśa ha
41 tasya tat karma vijñāya tadā vaiśravaṇātmajaḥ
   muhūrtād roṣatāmrākṣas toyaṃ jagrāha pāṇinā
42 gṛhītvā salilaṃ divyam upaspṛśya yathāvidhi
   utsasarja tadā śāpaṃ rākṣasendrāya dāruṇam
43 akāmā tena yasmāt tvaṃ balād bhadre pradharṣitā
   tasmāt sa yuvatīm anyāṃ nākāmām upayāsyati
44 yadā tv akāmāṃ kāmārto dharayiṣyati yoṣitam
   mūrdhā tu saptadhā tasya śakalībhavitā tadā
45 tasminn udāhṛte śāpe jvalitāgnisamaprabhe
   devadundubhayo neduḥ puṣpavṛṣṭiś ca khāc cyutā
46 prajāpatimukhāś cāpi sarve devāḥ praharṣitāḥ
   jñātvā lokagatiṃ sarvāṃ tasya mṛtyuṃ ca rakṣasaḥ
47 śrutvā tu sa daśagrīvas taṃ śāpaṃ romaharṣaṇam
   nārīṣu maithunaṃ bhāvaṃ nākāmāsv abhyarocaya

Book 7
Chapter 27

 1 kailāsaṃ laṅghayitvātha daśagrīvaḥ sarākṣasaḥ
  āsasāda mahātejā indralokaṃ niśācaraḥ
 2 tasya rākṣasasainyasya samantād upayāsyataḥ
  devalokaṃ yayau śabdo bhidyamānārṇavopamaḥ
 3 śrutā tu rāvaṇaṃ prāptam indraḥ saṃcalitāsanaḥ
  abravīt tatra tān devān sarvān eva samāgatān
 4 ādityān savasūn rudrān viśvān sādhyān marudgaṇān
  sajjībhavata yuddhārthaṃ rāvaṇasya durātmanaḥ
 5 evam uktās tu śakreṇa devāḥ śakrasamā yudhi
  saṃnahyanta mahāsattvā yuddhaśraddhāsamanvitāḥ
 6 sa tu dīnaḥ paritrasto mahendro rāvaṇaṃ prati
  viṣṇoḥ samīpam āgatya vākyam etad uvāca ha
 7 viṣṇo kathaṃ kariṣyāmo mahāvīryaparākrama
  asu hi balavān rakṣo yuddhārtham abhivartate
 8 varapradānād balavān na khalv anyena hetunā
  tac ca satyaṃ hi kartavyaṃ vākyaṃ deva prajāpateḥ
 9 tad yathā namucir vṛtro balir narakaśambarau
  tvan mataṃ samavaṣṭabhya yathā dagdhās tathā kuru
 10 na hy anyo deva devānām āpatsu sumahābala
   gatiḥ parāyaṇaṃ vāsti tvām ṛte puruṣottama
11 tvaṃ hi nārāyaṇaḥ śrīmān padmanābhaḥ sanātanaḥ
   tvayāhaṃ sthāpitaś caiva devarājye sanātane
12 tad ākhyāhi yathātattvaṃ devadeva mama svayam
   asicakrasahāyas tvaṃ yudhyase saṃyuge ripum
13 evam uktaḥ sa śakreṇa devo nārāyaṇaḥ prabhuḥ
   abravīn na paritrāsaḥ kāryas te śrūyatāṃ ca me
14 na tāvad eṣa durvṛttaḥ śakyo daivatadānavaiḥ
   hantuṃ yudhi samāsādya varadānena durjayaḥ
15 sarvathā tu mahat karma kariṣyati balotkaṭaḥ
   rakṣaḥ putrasahāyo 'sau dṛṣṭam etan nisargataḥ
16 bravīṣi yat tu māṃ śakra saṃyuge yotsyasīti ha
   naivāhaṃ pratiyotsye taṃ rāvaṇaṃ rākṣasādhipam
17 anihatya ripuṃ viṣṇur na hi pratinivartate
   durlabhaś caiṣa kāmo 'dya varam āsādya rākṣase
18 pratijānāmi devendra tvatsamīpaṃ śatakrato
   rākṣasasyāham evāsya bhavitā mṛtyukāraṇam
19 aham enaṃ vadhiṣyāmi rāvaṇaṃ sasutaṃ yudhi
   devatās toṣayiṣyāmi jñātvā kālam upasthitam
20 etasminn antare nādaḥ śuśruve rajanīkṣaye
   tasya rāvaṇasainyasya prayuddhasya samantataḥ
21 atha yuddhaṃ samabhavad devarākṣasayos tadā
   ghoraṃ tumulanirhrādaṃ nānāpraharaṇāyudham
22 etasminn antare śūrā rākṣasā ghoradarśanāḥ
   yuddhārtham abhyadhāvanta sacivā rāvaṇājñayā
23 mārīcaś ca prahastaś ca mahāpārśvamahodarau
   akampano nikumbhaś ca śukaḥ sāraṇa eva ca
24 saṃhrādir dhūmaketuś ca mahādaṃṣṭro mahāmukhaḥ
   jambumālī mahāmālī virūpākṣaś ca rākṣasaḥ
25 etaiḥ sarvair mahāvīryair vṛto rākṣasapuṃgava
   rāvaṇasyāryakaḥ sainyaṃ sumālī praviveśa ha
26 sa hi devagaṇān sarvān nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
   vidhvaṃsayati saṃkruddhaḥ saha taiḥ kṣaṇadācaraiḥ
27 etasminn antare śūro vasūnām aṣṭamo vasuḥ
   sāvitra iti vikhyātaḥ praviveśa mahāraṇam
28 tato yuddhaṃ samabhavat surāṇāṃ rākṣasaiḥ saha
   kruddhānāṃ rakṣasāṃ kīrtiṃ samareṣv anivartinām
29 tatas te rākṣasāḥ śūrā devāṃs tān samare sthitān
   nānāpraharaṇair ghorair jaghnuḥ śatasahasraśaḥ
30 surās tu rākṣasān ghorān mahāvīryān svatejasā
   samare vividhaiḥ śastrair anayan yamasādanam
31 etasminn antare śūraḥ sumālī nāma rākṣasaḥ
   nānāpraharaṇaiḥ kruddho raṇam evābhyavartata
32 devānāṃ tad balaṃ sarvaṃ nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
   vidhvaṃsayati saṃkruddho vāyur jaladharān iva
33 te mahābāṇavarṣaiś ca śūlaiḥ prāsaiś ca dāruṇaiḥ
   pīḍyamānāḥ surāḥ sarve na vyatiṣṭhan samāhitāḥ
34 tato vidrāvyamāṇeṣu tridaśeṣu sumālinā
   vasūnām aṣṭamo devaḥ sāvitro vyavatiṣṭhata
35 saṃvṛtaḥ svair anīkais tu praharantaṃ niśācaram
   vikrameṇa mahātejā vārayām āsa saṃyuge
36 sumatayos tayor āsīd yuddhaṃ loke sudāruṇam
   sumālino vasoś caiva samareṣv anivartinoḥ
37 tatas tasya mahābāṇair vasunā sumahātmanā
   mahān sa pannagarathaḥ kṣaṇena vinipātitaḥ
38 hatvā tu saṃyuge tasya rathaṃ bāṇaśataiḥ śitaiḥ
   gadāṃ tasya vadhārthāya vasur jagrāha pāṇinā
39 tāṃ pradīptāṃ pragṛhyāśu kāladaṇḍanibhāṃ śubhām
   tasya mūrdhani sāvitraḥ sumāler vinipātayat
40 tasya mūrdhani solkābhā patantī ca tadā babhau
   sahasrākṣasamutsṛṣṭā girāv iva mahāśaniḥ
41 tasya naivāsthi kāyo vā na māṃsaṃ dadṛśe tadā
   gadayā bhasmasādbhūto raṇe tasmin nipātitaḥ
42 taṃ dṛṣṭvā nihataṃ saṃkhye rākṣasās te samantataḥ
   dudruvuḥ sahitāḥ sarve krośamānā mahāsvanam

Book 7
Chapter 28

 1 sumālinaṃ hataṃ dṛṣṭvā vasunā bhasmasātkṛtam
  vidrutaṃ cāpi svaṃ sainyaṃ lakṣayitvārditaṃ śaraiḥ
 2 tataḥ sa balavān kruddho rāvaṇasya suto yudhi
  nivartya rākṣasān sarvān meghanādo vyatiṣṭhata
 3 sa rathenāgnivarṇena kāmagena mahārathaḥ
  abhidudrāva senāṃ tāṃ vanāny agnir iva jvalan
 4 tataḥ praviśatas tasya vividhāyudhadhāriṇaḥ
  vidudruvur diśaḥ sarvā devās tasya ca darśanāt
 5 na tatrāvasthitaḥ kaś cid raṇe tasya yuyutsataḥ
  sarvān āvidhya vitrastān dṛṣṭvā śakro 'bhyabhāṣata
 6 na bhetavyaṃ na gantavyaṃ nivartadhvaṃ raṇaṃ prati
  eṣa gacchati me putro yuddhārtham aparājitaḥ
 7 tataḥ śakrasuto devo jayanta iti viśrutaḥ
  rathenādbhutakalpena saṃgrāmam abhivartata
 8 tatas te tridaśāḥ sarve parivārya śacīsutam
  rāvaṇasya sutaṃ yuddhe samāsādya vyavasthitaḥ
 9 teṣāṃ yuddhaṃ mahad abhūt sadṛśaṃ devarākṣasām
  kṛte mahendraputrasya rākṣasendrasutasya ca
 10 tato mātaliputre tu gomukhe rākṣasātmajaḥ
   sārathau pātayām āsa śarān kāñcanabhūṣaṇān
11 śacīsutas tv api tathā jayantas tasya sārathim
   taṃ caiva rāvaṇiṃ kruddhaḥ pratyavidhyad raṇājire
12 tataḥ kruddho mahātejā rakṣo visphāritekṣaṇaḥ
   rāvaṇiḥ śakraputraṃ taṃ śaravarṣair avākirat
13 tataḥ pragṛhya śastrāṇi sāravanti mahānti ca
   śataghnīs tomarān prāsān gadākhaḍgaparaśvadhān
   sumahānty adriśṛṅgāṇi pātayām āsa rāvaṇiḥ
14 tataḥ pravyathito lokāḥ saṃjajñe ca tamo mahat
   tasya rāvaṇaputrasya tadā śatrūn abhighnataḥ
15 tatas tad daivatabalaṃ samantāt taṃ śacīsutam
   bahuprakāram asvasthaṃ tatra tatra sma dhāvati
16 nābhyajānaṃs tadānyonyaṃ śatrūn vā daivatāni vā
   tatra tatra viparyastaṃ samantāt paridhāvitam
17 etasminn antare śūraḥ pulomā nāma vīryavān
   daiteyas tena saṃgṛhya śacīputro 'pavāhitaḥ
18 gṛhītvā taṃ tu naptāraṃ praviṣṭaḥ sa mahodadhim
   mātāmaho 'ryakas tasya paulomī yena sā śacī
19 praṇāśaṃ dṛśya tu surā jayantasyātidāruṇam
   vyathitāś cāprahṛṣṭāś ca samantād vipradudruvuḥ
20 rāvaṇis tv atha saṃhṛṣṭo balaiḥ parivṛtaḥ svakaiḥ
   abhyadhāvata devāṃs tān mumoca ca mahāsvanam
21 dṛṣṭvā praṇāśaṃ putrasya rāvaṇeś cāpi vikramam
   mātaliṃ prāha devendro rathaḥ samupanīyatām
22 sa tu divyo mahābhīmaḥ sajja eva mahārathaḥ
   upasthito mātalinā vāhyamānā manojavaḥ
23 tato meghā rathe tasmiṃs taḍidvanto mahāsvanāḥ
   agrato vāyucapālā gacchanto vyanadaṃs tadā
24 nānāvādyāni vādyanta sutayaś ca samāhitāḥ
   nanṛtuś cāpsaraḥsaṃghāḥ prayāte vāsave raṇam
25 rudrair vasubhir ādityaiḥ sādhyaiś ca samarudgaṇaiḥ
   vṛto nānāpraharaṇair niryayau tridaśādhipaḥ
26 nirgacchatas tu śakrasya paruṣaṃ pavano vavau
   bhāskaro niṣprabhaś cāsīn maholkāś ca prapedire
27 etasminn antare śūro daśagrīvaḥ pratāpavān
   āruroha rathaṃ divyaṃ nirmitaṃ viśvakarmaṇā
28 pannagaiḥ sumahākāyair veṣṭitaṃ lomaharṣaṇaiḥ
   yeṣāṃ niśvāsavātena pradīptam iva saṃyugam
29 daityair niśācaraiḥ śūrai rathaḥ saṃparivāritaḥ
   samarābhimukho divyo mahendram abhivartata
30 putraṃ taṃ vārayitvāsau svayam eva vyavasthitaḥ
   so 'pi yuddhād viniṣkramya rāvaṇiḥ samupāviśat
31 tato yuddhaṃ pravṛttaṃ tu surāṇāṃ rākṣasaiḥ saha
   śastrābhivarṣaṇaṃ ghoraṃ meghānām iva saṃyuge
32 kumbhakarṇas tu duṣṭātmā nānāpraharaṇodyataḥ
   nājñāyata tadā yuddhe saha kenāpy ayudhyata
33 dantair bhujābhyāṃ padbhyāṃ ca śaktitomarasāyakaiḥ
   yena kenaiva saṃrabdhas tāḍayām āsa vai surān
34 tato rudrair mahābhāgaiḥ sahādityair niśācaraiḥ
   prayuddhas taiś ca saṃgrāme kṛttaḥ śastrair nirantaram
35 tatas tad rākṣasaṃ sainyaṃ tridaśaiḥ samarudgaṇaiḥ
   raṇe vidrāvitaṃ sarvaṃ nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
36 ke cid vinihatāḥ śastrair veṣṭanti sma mahītale
   vāhaneṣv avasaktāś ca sthitā evāpare raṇe
37 rathān nāgān kharān uṣṭrān pannagāṃs turagāṃs tathā
   śiṃśumārān varāhāṃś ca piśācavadanāṃs tathā
38 tān samāliṅgya bāhubhyāṃ viṣṭabdhāḥ ke cid ucchritāḥ
   devais tu śastrasaṃviddhā mamrire ca niśācarāḥ
39 citrakarma ivābhāti sa teṣāṃ raṇasaṃplavaḥ
   nihatānāṃ pramattānāṃ rākṣasānāṃ mahītale
40 śoṇitodaka niṣyandākaṅkagṛdhrasamākulā
   pravṛttā saṃyugamukhe śastragrāhavatī nadī
41 etasminn antare kruddho daśagrīvaḥ pratāpavān
   nirīkṣya tad balaṃ sarvaṃ daivatair vinipātitam
42 sa taṃ prativigāhyāśu pravṛddhaṃ sainyasāgaram
   tridaśān samare nighnañ śakram evābhyavartata
43 tataḥ śakro mahac cāpaṃ visphārya sumahāsvanam
   yasya visphāraghoṣeṇa svananti sma diśo daśa
44 tad vikṛṣya mahac cāpam indro rāvaṇamūrdhani
   nipātayām āsa śarān pāvakādityavarcasaḥ
45 tathaiva ca mahābāhur daśagrīvo vyavasthitaḥ
   śakraṃ kārmukavibhraṣṭaiḥ śaravarṣair avākirat
46 prayudhyator atha tayor bāṇavarṣaiḥ samantataḥ
   nājñāyata tadā kiṃ cit sarvaṃ hi tamasā vṛtam

Book 7
Chapter 29

 1 tatas tamasi saṃjāte rākṣasā daivataiḥ saha
  ayudhyanta balonmattāḥ sūdayantaḥ parasparam
 2 tatas tu devasainyena rākṣasānāṃ mahad balam
  daśāṃśaṃ sthāpitaṃ yuddhe śeṣaṃ nītaṃ yamakṣayam
 3 tasmiṃs tu tamasā naddhe sarve te devarākṣasāḥ
  anyonyaṃ nābhyajānanta yudhyamānāḥ parasparam
 4 indraś ca rāvaṇaś caiva rāvaṇiś ca mahābalaḥ
  tasmiṃs tamojālavṛte moham īyur na te trayaḥ
 5 sa tu dṛṣṭvā balaṃ sarvaṃ nihataṃ rāvaṇo raṇe
  krodham abhyāgamat tīvraṃ mahānādaṃ ca muktavān
 6 krodhāt sūtaṃ ca durdharṣaḥ syandanastham uvāca ha
  parasainyasya madhyena yāvadantaṃ nayasva mām
 7 adyaitāṃs tridaśān sarvān vikramaiḥ samare svayam
  nānāśastrair mahāsārair nāśayāmi nabhastalāt
 8 aham indraṃ vadhiṣyāmi varuṇaṃ dhanadaṃ yamam
  tridaśān vinihatyāśu svayaṃ sthāsyāmy athopari
 9 viṣādo na ca kartavyaḥ śīghraṃ vāhaya me ratham
  dviḥ khalu tvāṃ bravīmy adya yāvadantaṃ nayasva mām
 10 ayaṃ sa nandanoddeśo yatra vartāmahe vayam
   naya mām adya tatra tvam udayo yatra parvataḥ
11 tasya tadvacanaṃ śrutvā turagān sa manojavān
   ādideśātha śatrūṇāṃ madhyenaiva ca sārathiḥ
12 tasya taṃ niścayaṃ jñātvā śakro deveśvaras tadā
   rathasthaḥ samarasthāṃs tān devān vākyam athābravīt
13 surāḥ śṛṇuta madvākyaṃ yat tāvan mama rocate
   jīvann eva daśagrīvaḥ sādhu rakṣo nigṛhyatām
14 eṣa hy atibalaḥ sainye rathena pavanaujasā
   gamiṣyati pravṛddhormiḥ samudra iva parvaṇi
15 na hy eṣa hantuṃ śakyo 'dya varadānāt sunirbhayaḥ
   tad grahīṣyāmahe ratho yattā bhavata saṃyuge
16 yathā baliṃ nigṛhyaitat trailokyaṃ bhujyate mayā
   evam etasya pāpasya nigraho mama rocate
17 tato 'nyaṃ deśam āsthāya śakraḥ saṃtyajya rāvaṇam
   ayudhyata mahātejā rākṣasān nāśayan raṇe
18 uttareṇa daśagrīvaḥ praviveśānivartitaḥ
   dakṣiṇena tu pārśvena praviveśa śatakratuḥ
19 tataḥ sa yojanaśataṃ praviṣṭo rākṣasādhipaḥ
   devatānāṃ balaṃ kṛtsnaṃ śaravarṣair avākirat
20 tataḥ śakro nirīkṣyātha praviṣṭaṃ taṃ balaṃ svakam
   nyavartayad asaṃbhrāntaḥ samāvṛtya daśānanam
21 etasminn antare nādo mukto dānavarākṣasaiḥ
   hā hatāḥ smeti taṃ dṛṣṭvā grastaṃ śakreṇa rāvaṇam
22 tato rathaṃ samāruhya rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ
   tat sainyam atisaṃkruddhaḥ praviveśa sudāruṇam
23 sa tāṃ praviśya māyāṃ tu dattāṃ gopatinā purā
   adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ tat sanyaṃ samavākirat
24 tataḥ sa devān saṃtyajya śakram evābhyayād drutam
   mahendraś ca mahātejā na dadarśa sutaṃ ripoḥ
25 sa mātaliṃ hayāṃś caiva tāḍayitvā śarottamaiḥ
   mahendraṃ bāṇavarṣeṇa śīghrahasto hy avākirat
26 tataḥ śakro rathaṃ tyaktva visṛjya ca sa mātalim
   airāvataṃ samāruhya mṛgayām āsa rāvaṇim
27 sa tu māyā balād rakṣaḥ saṃgrāme nābhyadṛśyata
   kiramāṇaḥ śaraughena mahendram amitaujasaṃ
28 sa taṃ yadā pariśrāntam indraṃ mene 'tha rāvaṇiḥ
   tadainaṃ māyayā baddhvā svasainyam abhito 'nayat
29 taṃ dṛṣṭvātha balāt tasmin māyayāpahṛtaṃ raṇe
   mahendram amarāḥ sarve kiṃ nv etad iti cukruśuḥ
   na hi dṛśyati vidyāvān māyayā yena nīyate
30 etasminn antare cāpi sarve suragaṇās tadā
   abhyadravan susaṃkruddhā rāvaṇaṃ śastravṛṣṭibhiḥ
31 rāvaṇis tu samāsādya vasvādityamarudgaṇān
   na śaśāka raṇe sthātuṃ na yoddhuṃ śastrapīḍitaḥ
32 taṃ tu dṛṣṭvā pariśrāntaṃ prahārair jarjaracchavim
   rāvaṇiḥ pitaraṃ yuddhe 'darśanastho 'bravīd idam
33 āgaccha tāta gacchāvo nivṛttaṃ raṇakarma tat
   jitaṃ te viditaṃ bho 'stu svastho bhava gatajvaraḥ
34 ayaṃ hi surasainyasya trailokyasya ca yaḥ prabhuḥ
   sa gṛhīto mayā śakro bhagnamānāḥ surāḥ kṛtāḥ
35 yatheṣṭaṃ bhuṅkṣva trailokyaṃ nigṛhya ripum ojasā
   vṛthā te kiṃ śramaṃ kṛtvā yuddhaṃ hi tava niṣphalam
36 sa daivatabalāt tasmān nivṛtto raṇakarmaṇaḥ
   tac chrutvā rāvaṇer vākyaṃ svasthacetā daśānanaḥ
37 atha raṇavigatajvaraḥ prabhur; vijayam avāpya niśācarādhipaḥ
   bhavanam abhi tato jagāma hṛṣṭaḥ; svasutam avāpya ca vākyam abravīt
38 atibalasadṛśaiḥ parākramais tair; mama kulamānavivardhanaṃ kṛtam
   yad amarasamavikrama tvayā; tridaśapatis tridaśāś ca nirjitāḥ
39 tvaritam upanayasva vāsavaṃ; nagaram ito vraja sainyasaṃvṛtaḥ
   aham api tava gacchato drutaṃ; saha sacivair anuyāmi pṛṣṭhataḥ
40 atha sa balavṛtaḥ savāhanas; tridaśapatiṃ parigṛhya rāvaṇiḥ
   svabhavanam upagamya rākṣaso; muditamanā visasarja rākṣasān

Book 7
Chapter 30

1 jite mahendre 'tibale rāvaṇasya sutena vai
  prajāpatiṃ puraskṛtya gatvā laṅkāṃ surās tadā
 2 taṃ rāvaṇaṃ samāsādya putrabhrātṛbhir āvṛtam
  abravīd gagane tiṣṭhan sāntvapūrvaṃ prajāpatiḥ
 3 vatsa rāvaṇa tuṣṭo 'smi tava putrasya saṃyuge
  aho 'sya vikramaudāryaṃ tava tulyo 'dhiko 'pi vā
 4 jitaṃ hi bhavatā saraṃ trailokyaṃ svena tejasā
  kṛtā pratijñā saphalā prīto 'smi svasutena vai
 5 ayaṃ ca putro 'tibalas tava rāvaṇarāvaṇiḥ
  indrajit tv iti vikhyāto jagaty eṣa bhaviṣyati
 6 balavāñ śatrunirjetā bhaviṣyaty eṣa rākṣasaḥ
  yam āśritya tvayā rājan sthāpitās tridaśā vaśe
 7 tan mucyatāṃ mahābāho mahendraḥ pākaśāsanaḥ
  kiṃ cāsya mokṣaṇārthāya prayacchanti divaukasaḥ
 8 athābravīn mahātejā indrajit samitiṃjayaḥ
  amaratvam ahaṃ deva vṛṇomīhāsya mokṣaṇe
 9 abravīt tu tadā devo rāvaṇiṃ kamalodbhavaḥ
  nāsti sarvāmaratvaṃ hi keṣāṃ cit prāṇināṃ bhuvi
 10 athābravīt sa tatrastham indrajit padmasaṃbhavam
   śrūyatāṃ yā bhavet siddhiḥ śatakratuvimokṣaṇe
11 mameṣṭaṃ nityaśo deva havyaiḥ saṃpūjya pāvakaḥ
   saṃgrāmam avatartuṃ vai śatrunirjayakāṅkṣiṇaḥ
12 tasmiṃś ced asamāpte tu japyahome vibhāvasoḥ
   yudhyeyaṃ devaṃ saṃgrāme tadā me syād vināśanam
13 sarvo hi tapasā caiva vṛṇoty amaratāṃ pumān
   vikrameṇa mayā tv etad amaratvaṃ pravartitam
14 evam astv iti taṃ prāha vākyaṃ devaḥ prajāpatiḥ
   muktaś cen dravito śakro gatāś ca tridivaṃ surāḥ
15 etasminn antare śakro dīno bhraṣṭāmbarasrajaḥ
   rāma cintāparītātmā dhyānatatparatāṃ gataḥ
16 taṃ tu dṛṣṭvā tathābhūtaṃ prāha devaḥ prajāpatiḥ
   śakrakrato kim utkaṇṭhāṃ karoṣi smara duṣkṛtam
17 amarendra mayā bahvyaḥ prajāḥ sṛṣṭāḥ purā prabho
   ekavarṇāḥ samābhāṣā ekarūpāś ca sarvaśaḥ
18 tāsāṃ nāsti viśeṣo hi darśane lakṣaṇe 'pi vā
   tato 'ham ekāgramanās tāḥ prajāḥ paryacintayam
19 so 'haṃ tāsāṃ viśeṣārthaṃ striyam ekāṃ vinirmame
   yad yat prajānāṃ pratyaṅgaṃ viśiṣṭaṃ tat tad uddhṛtam
20 tato mayā rūpaguṇair ahalyā strī vinirmitā
   ahalyety eva ca mayā tasyā nāma pravartitam
21 nirmitāyā tu devendra tasyāṃ nāryāṃ surarṣabha
   bhaviṣyatīti kasyaiṣā mama cintā tato 'bhavat
22 tvaṃ tu śakra tadā nārīṃ jānīṣe manasā prabho
   sthānādhikatayā patnī mamaiṣeti puraṃdara
23 sā mayā nyāsabhūtā tu gautamasya mahātmanaḥ
   nyastā bahūni varṣāṇi tena niryātitā ca sā
24 tatas tasya parijñāya mayā sthairyaṃ mahāmuneḥ
   jñātvā tapasi siddhiṃ ca patnyarthaṃ sparśitā tadā
25 sa tayā saha dharmātmā ramate sma mahāmuniḥ
   āsan nirāśā devās tu gautame dattayā tayā
26 tvaṃ kruddhas tv iha kāmātmā gatvā tasyāśramaṃ muneḥ
   dṛṣṭavāṃś ca tadā tāṃ strīṃ dīptām agniśikhām iva
27 sā tvayā dharṣitā śakra kāmārtena samanyunā
   dṛṣṭas tvaṃ ca tadā tena āśrame paramarṣiṇā
28 tataḥ kruddhena tenāsi śaptaḥ paramatejasā
   gato 'si yena devendra daśābhāgaviparyayam
29 yasmān me dharṣitā patnī tvayā vāsava nirbhayam
   tasmāt tvaṃ samare rājañ śatruhastaṃ gamiṣyasi
30 ayaṃ tu bhāvo durbuddhe yas tvayeha pravartitaḥ
   mānuṣeṣv api sarveṣu bhaviṣyati na saṃśayaḥ
31 tatrādharmaḥ subalavān samutthāsyati yo mahān
   tatrārdhaṃ tasya yaḥ kartā tvayy ardhaṃ nipatiṣyati
32 na ca te sthāvaraṃ sthānaṃ bhaviṣyati puraṃdara
   etenādharmayogena yas tvayeha pravartitaḥ
33 yaś ca yaś ca surendraḥ syād dhruvaḥ sa na bhaviṣyati
   eṣa śāpo mayā mukta ity asau tvāṃ tadābravīt
34 tāṃ tu bhāryāṃ vinirbhartsya so 'bravīt sumahātapāḥ
   durvinīte vinidhvaṃsa mamāśramasamīpataḥ
35 rūpayauvanasaṃpannā yasmāt tvam anavasthitā
   tasmād rūpavatī loke na tvam ekā bhaviṣyasi
36 rūpaṃ ca tat prajāḥ sarvā gamiṣyanti sudurlabham
   yat tavedaṃ samāśritya vibhrame 'yam upasthitaḥ
37 tadā prabhṛti bhūyiṣṭhaṃ prajā rūpasamanvitāḥ
   śāpotsargād dhi tasyedaṃ muneḥ sarvam upāgatam
38 tat smara tvaṃ mahābāho duṣkṛtaṃ yat tvayā kṛtam
   yena tvaṃ grahaṇaṃ śatror gato nānyena vāsava
39 śīghraṃ yajasva yajñaṃ tvaṃ vaiṣṇavaṃ susamāhitaḥ
   pāvitas tena yajñena yāsyasi tridivaṃ tataḥ
40 putraś ca tava devendra na vinaṣṭo mahāraṇe
   nītaḥ saṃnihitaś caiva aryakeṇa mahodadhau
41 etac chrutvā mahendras tu yajñam iṣṭvā ca vaiṣṇavīm
   punas tridivam ākrāmad anvaśāsac ca devatāḥ
42 etad indrajito rāma balaṃ yat kīrtitaṃ mayā
   nirjitas tena devendraḥ prāṇino 'nye ca kiṃ punaḥ